Khủng hoảng bản sắc là giai đoạn một người cảm thấy bối rối và nghi ngờ về ý thức bản thân. Tình trạng này xảy ra phổ biến ở thanh thiếu niên, tuy nhiên, người lớn cũng có thể trải qua khủng hoảng bản sắc, đặc biệt là khi phải đối mặt với những thay đổi mới hoặc mâu thuẫn trong cuộc sống.

Khủng Hoảng Bản Sắc Là Gì?

Khái niệm “bản sắc” khởi nguồn từ công trình nghiên cứu của nhà tâm lý học phát triển Erik Erikson, theo đó, bản sắc là “một cảm nhận chủ quan và là một phẩm chất có thể quan sát được về sự nhất quán và liên tục của mỗi người về chính bản thân mình, song hành cùng với một số niềm tin về sự nhất quán và liên tục chung của nhân loại”. Có 4 trạng thái khác nhau của bản sắc:

Thu nạp bản sắc (Foreclosure): xuất hiện khi một người cam kết, thu nạp một bản sắc nào đó về cho bản thân nhưng không nỗ lực khám phá tìm hiểu sâu nó.
Đạt được bản sắc (Identity achievement): là khi một người đã trải qua quá trình khám phá những bản sắc khác nhau và cam kết gắn kết với một trong số đó.
Phân tán bản sắc (Identity diffusion): xuất hiện khi không hề có khủng hoảng hay cam kết bản sắc nào diễn ra. Những người trong trạng thái này thường cảm thấy mình không thuộc về thế giới này và không cố gắng cảm nhận cho ra bản sắc của mình.
Trì hoãn bản sắc (Moratorium): là trạng thái khi con người ta liên tục chủ động khám phá những bản sắc khác nhau nhưng vẫn chưa đưa ra cam kết gắn bó với bản sắc nào.

Khủng hoảng bản sắc giúp con người chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác; tuy nhiên, con người không nhất thiết phải trải qua từng trạng thái bản sắc kể trên. Cụ thể hơn, khủng hoảng bản sắc là giai đoạn một người cảm thấy bối rối và nghi ngờ về ý thức bản thân. Điều này thường xảy ra trong những thời điểm chuyển đổi hoặc khi người đó phải đối mặt với những mâu thuẫn giữa các khía cạnh khác nhau trong cuộc sống và vai trò mà họ đã đảm nhận. Khủng hoảng này có thể ảnh hưởng đến cả cuộc sống cá nhân và các vai trò chuyên nghiệp, dẫn đến những quyết định khó khăn về bản sắc mà người đó muốn chọn lựa.

Khủng hoảng bản sắc rất phổ biến, đặc biệt là ở thanh thiếu niên, nhóm tuổi dễ bị tổn thương nhất. Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy 37% thanh thiếu niên gặp khó khăn trong việc khám phá bản sắc của mình và 95% cảm thấy tự ti. Theo Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, người lớn cũng có thể trải qua khủng hoảng bản sắc, chẳng hạn như khủng hoảng tuổi trung niên, đặc biệt là khi phải đối mặt với những thay đổi mới hoặc mâu thuẫn trong cuộc sống.

Nhận Biết Khủng Hoảng Bản Sắc

Mặc dù mỗi người trải qua khủng hoảng bản sắc theo cách khác nhau, nhưng có một số triệu chứng chính cần chú ý:

Giải thể nhân cách: Cảm giác mất kết nối với suy nghĩ, cảm xúc và/hoặc cơ thể của mình.
Lo lắng: Mức độ lo lắng cao có thể dẫn đến căng thẳng, sợ hãi cao hơn và thậm chí là các cơn hoảng loạn trong những trường hợp nghiêm trọng.
Lẫn lộn: Khó khăn trong việc đưa ra quyết định hoặc tham gia giải quyết vấn đề do thiếu sự rõ ràng về bản sắc của một người.
Thiếu định hướng: Cảm giác “lạc lối” và thiếu mục đích hay tham vọng trong cuộc sống.
Nghi ngờ về các giá trị cốt lõi: Đặt câu hỏi về những niềm tin trước đây và suy nghĩ lại về ý thức bản thân, thường xem xét lại các khía cạnh cơ bản như niềm tin, giá trị, mục tiêu và lối sống.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ và hỗ trợ để khám phá các lựa chọn giúp bạn lấy lại sự rõ ràng và đưa ra quyết định đúng đắn về bản sắc của mình. Ngoài ra, hãy cho phép bản thân dành thời gian cần thiết để suy ngẫm về nhiều góc nhìn khác nhau mà không bị áp lực hay phán xét. Điều này có thể dẫn đến mối quan hệ lành mạnh hơn với bản thân và cảm giác hạnh phúc hơn.

Phân Loại Khủng Hoảng Bản Sắc

Có nhiều loại khủng hoảng bản sắc khác nhau, bao gồm:

Khủng hoảng bản sắc tuổi vị thành niên: Loại khủng hoảng này xảy ra trong những năm thiếu niên khi những người trẻ cố gắng thiết lập ý thức về bản thân và vị trí của mình trên thế giới.
Khủng hoảng bản sắc tuổi trung niên: Loại khủng hoảng này xảy ra ở tuổi trung niên khi cá nhân đánh giá lại mục tiêu, giá trị và mục đích sống của mình.
Khủng hoảng bản sắc văn hóa: Loại khủng hoảng này xảy ra khi cá nhân đấu tranh với bản sắc văn hóa của mình, chẳng hạn như cảm thấy bị kẹt giữa hai nền văn hóa hoặc cảm thấy xa rời cội nguồn văn hóa của mình.
Khủng hoảng bản dạng giới: Loại khủng hoảng này xảy ra khi cá nhân đặt câu hỏi về xu hướng tính dục hoặc bản dạng giới của mình.
Khủng hoảng bản sắc nghề nghiệp: Loại khủng hoảng này xảy ra khi cá nhân cảm thấy không chắc chắn hoặc không hài lòng với con đường sự nghiệp của mình và có thể tìm cách khám phá các lựa chọn nghề nghiệp mới hoặc thay đổi nghề nghiệp.
Khủng hoảng bản sắc tâm linh: Loại khủng hoảng này xảy ra khi cá nhân trải qua khủng hoảng đức tin hoặc đấu tranh để tìm kiếm ý nghĩa và mục đích trong niềm tin tâm linh của họ.

Nguyên Nhân Nào Gây Ra Khủng Hoảng Bản Sắc?

Trong thế giới thay đổi nhanh chóng ngày nay, khủng hoảng bản sắc đang ngày càng trở nên phổ biến. Những khủng hoảng này thường xảy ra để phản ứng với những thay đổi đột ngột trong cuộc sống của một người. Điều này có thể bao gồm những thay đổi trong cuộc sống cá nhân hoặc các sự kiện xã hội rộng lớn hơn, chẳng hạn như đại dịch COVID-19.

Mọi người có xu hướng trải qua khủng hoảng bản sắc tại nhiều thời điểm khác nhau trong cuộc sống, đặc biệt là tại những thời điểm có sự thay đổi lớn, bao gồm:

Bắt đầu một mối quan hệ mới
Kết thúc một cuộc hôn nhân hoặc quan hệ đối tác
Trải qua một sự kiện đau thương
Có một đứa con
Tìm hiểu về tình trạng sức khỏe
Mất đi người thân yêu
Mất việc hoặc bắt đầu một công việc mới
Chuyển đến một nơi ở mới

Nghiên cứu cũng cho thấy rằng có một số yếu tố ảnh hưởng đến việc một người có trải qua khủng hoảng tuổi trung niên hay không, bao gồm các vấn đề sức khỏe, căng thẳng và hỗ trợ xã hội. Ngoài ra, việc mắc các bệnh lý về sức khỏe tâm thần như trầm cảm, rối loạn lưỡng cực và rối loạn nhân cách ranh giới cũng có thể làm tăng khả năng gặp phải khủng hoảng bản sắc.

Vượt Qua Khủng Hoảng Bản Sắc

Tự Suy Ngẫm Và Khám Phá Bản Thân

Hãy dành thời gian để nhìn vào bên trong bản thân và đặt câu hỏi để xác định những điều bạn coi trọng hoặc không còn coi trọng. Việc đặt những câu hỏi này sẽ giúp bạn nhận ra những thay đổi của bản thân theo thời gian. Đừng lo lắng nếu bạn không có câu trả lời cho tất cả các câu hỏi này, vì sự thay đổi là không ngừng và con người luôn biến đổi theo thời gian.

Một số câu hỏi bạn có thể tự hỏi để suy ngẫm bao gồm:

Những phẩm chất hoặc đặc điểm nào làm nên con người bạn? Những phẩm chất này đã thay đổi như thế nào qua nhiều năm?
Những thay đổi lớn trong cuộc sống mà bạn đã trải qua hoặc đang trải qua đã ảnh hưởng đến bạn như thế nào? Những thay đổi này có mang lại cho bạn sự hài lòng hay không? Bạn có thể đối phó với những thay đổi lớn này không?
Những giá trị và niềm tin của bạn là gì? Có điều gì hiện đang mâu thuẫn với chúng không?
Bạn quan tâm, sở thích hoặc đam mê những điều gì? Bạn có thường xuyên tham gia vào những hoạt động mà bạn yêu thích không? Nếu không, tại sao?
Điều gì giúp bạn bình tĩnh? Bạn sử dụng cơ chế đối phó nào khi gặp khó khăn?
Điều gì quan trọng đối với mục đích hoặc ý thức về bản thân của bạn trong cuộc sống?
Bạn có thể làm gì để cải thiện nhận thức về bản thân?
Những điều gì mang lại cho bạn hạnh phúc và cảm giác có mục đích sống?

Việc suy ngẫm về những câu hỏi này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân và định hình lại cuộc sống theo hướng mà bạn mong muốn.

Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ Từ Mọi Người Xung Quanh

Có một hệ thống hỗ trợ xã hội vững mạnh có thể giúp bạn đối phó hiệu quả với những thay đổi lớn trong cuộc sống, các tác nhân gây căng thẳng và những câu hỏi liên quan đến bản sắc và nhận thức về bản thân. Bạn có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè, người yêu hoặc các thành viên gia đình. Bạn sẽ ngạc nhiên về mức độ mà sự hỗ trợ từ những người thân yêu có thể cải thiện cuộc sống của bạn.

Bên cạnh đó, tham gia vào một cộng đồng, một câu lạc bộ có cùng sở thích hoặc một nhóm hỗ trợ cũng rất hữu ích trong việc giải quyết các vấn đề tâm lý. Bạn cũng có thể cân nhắc tham gia một nhóm hỗ trợ sức khỏe tâm thần hoặc tham dự các buổi trị liệu cá nhân. Duy trì sự năng động bằng cách tham gia các hoạt động nhóm và thể thao cũng có thể giúp ích. Nếu bạn tìm thấy niềm vui và sự viên mãn khi bắt đầu một sở thích mới, kết nối với người khác hoặc khám phá những điều mới mẻ ngoài sở thích thường ngày của mình, hãy thực hiện chúng.

Việc có một hệ thống hỗ trợ tốt không chỉ giúp bạn vượt qua khó khăn mà còn mang lại sự ổn định và cân bằng trong cuộc sống. Hãy tận dụng mọi cơ hội để kết nối và xây dựng mối quan hệ với những người xung quanh, vì họ có thể là nguồn động viên và hỗ trợ quan trọng trong hành trình của bạn.

Tham Vấn Tâm Lý

Nếu khủng hoảng bản sắc gây ra sự đau khổ đáng kể và cản trở khả năng hoạt động bình thường của bạn, đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia. Họ có thể cung cấp cho bạn những công cụ và phương pháp cần thiết để vượt qua giai đoạn khó khăn này và tìm lại sự cân bằng trong cuộc sống.

Liệu pháp tâm lý có thể đem lại hiệu quả trong việc giải quyết các vấn đề tiềm ẩn góp phần gây ra khủng hoảng bản sắc. Một phương pháp phổ biến là liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), giúp thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực có thể ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận bản thân. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng liệu pháp nhóm có hiệu quả trong việc điều trị khủng hoảng bản sắc, đặc biệt là ở đối tượng thanh thiếu niên.

>>> Tham khảo: Tham Vấn & Trị Liệu Tâm Lý Là Gì? Có Những Phương Pháp Tham Vấn/ Trị Liệu Tâm Lý Nào?

Nếu bạn cảm thấy khủng hoảng bản sắc đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của mình, hãy tới các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời, hoặc liên hệ Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để được tư vấn cụ thể. Can thiệp sớm là chìa khóa để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Tham khảo:

[1] Recognizing and coping with an identity crisis. https://www.phoenix.edu/professional-development/blog/what-is-identity-crisis/

[2] How to Recognize and Cope With an Identity Crisis. https://www.verywellmind.com/what-is-an-identity-crisis-2795948

[3] Identity Crisis: Definition, Symptoms, Causes, and Treatment. https://www.australiacounselling.com.au/identity-crisis/

[4] Online Counselling For Identity Crisis. https://www.talktoangel.com/area-of-expertise/identity-crisis

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Toà Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn