Vai Trò Của Cộng Đồng Với Sức Khỏe Tinh Thần Mỗi Cá Nhân

Vai trò của cộng đồng không chỉ giúp cuộc sống trở nên ý nghĩa và vui vẻ hơn, mà còn mang lại sự hạnh phúc, an toàn và cải thiện sức khỏe tinh thần cho mỗi người. Thậm chí, sự gắn kết này còn giúp chúng ta tránh khỏi những tổn thương tâm lý do sự kỳ thị xã hội.

Vậy liệu cá nhân có nguy cơ tổn thương tâm lý cao có thể tách biết với cộng đồng và tự chữa lành? Mỗi người trong chúng ta có trách nhiệm gì để tạo nên những cồng đồng lành mạnh để trở thành điểm tựa tinh thần cho bất kỳ cá nhân nào trong xã hỗi, đặc biệt là những người yếu thế? Hãy xem thêm tại bài viết này.

Liệu Chúng Ta Có Thể Vượt Qua Khổ Đau Bất Hạnh Một Mình?

Theo PGS.TS Nguyễn Phương Mai đã từng chia sẻ trong podcard “Have A Sip” của Vietceta năm 2024, khi VJ hỏi rằng: “… Thỉnh thoảng sự bất hạnh có tác dụng chuyển hóa nội lực của con người một cách mạnh mẽ. Vậy nếu không phải bất hạnh và nghịch cảnh thì cái gì sẽ giúp người ta chuyển hóa ngoại lực thành động lực (nội lực).” Cô có trả lời:

“Chúng ta chỉ mạnh hơn khi mà chúng ta vượt qua nỗi khổ đau và hoàn cảnh bất hạnh của cuộc sống cùng với cả người khác và biến chúng trở thành điều có ý nghĩa. Chúng ta khó có thể làm được điều đó khi chịu khổ một mình, bởi vì điều đó sẽ chỉ làm bào mòn bản thân mình thôi.

…Một số nghiên cứu mà chị đọc chỉ ra những người chịu cái tuổi thơ bất hạnh có thể mất sớm hơn (người bình thường) 5-20 năm. Không thể nói nghịch cảnh làm cho ta mạnh mẽ hơn được.

…Nội lực là sự kết hợp của nội lực bản thân và sự trợ giúp của những người yêu thương xung quanh… Và thêm nữa là chính sách và hệ thống.

Chúng ta dễ đổ trách nhiệm lên vai những nạn nhân bằng việc bảo rằng “phải mạnh mẽ lên”, ‘làm gì có điều tốt đẹp từ trên trời rơi xuống’, ‘hoa sen chỉ nở trên bùn’. Những câu nói tưởng chừng nghe rất hay nhưng nó gián tiếp đổ tránh nhiệm lên nạn nhân và làm giảm đi giá trị của sự yêu thương, của tình đồng bào, của tình đồng chí và cộng đồng.

Và, nó gạt ra ngoài trách nhiệm của hệ thống, của chính sách, của tầng vĩ mô. Và những cái đó là những thứ cá nhân không thể tự làm được.”

Cộng Đồng Là Gì?

Cộng đồng có thể tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Nó có thể bao gồm: những người sống trong cùng một khu vực địa lý; một mạng lưới những người hỗ trợ lẫn nhau, các nhóm được hình thành dựa trên sở thích, giá trị, niềm tin hoặc bản sắc văn hóa chung.

Nhiều cộng đồng gặp gỡ tại những không gian vật lý, như khu dân cư, nhóm hỗ trợ và nơi làm việc. Nhưng cũng có rất nhiều cộng đồng hoạt động trực tuyến, như các nhóm trên mạng xã hội và diễn đàn trực tuyến.

Theo các chuyên gia, không phải cộng đồng nào cũng có khả năng hỗ trợ tâm lý tích cực. Dưới đây là ba dạng cộng đồng nổi bật mà tôi thường khuyến khích thân chủ tìm đến:

Nhóm hỗ trợ đồng đẳng (Peer Support Groups):
Đây là những nhóm tập hợp những người từng trải qua hoặc đang đối mặt với cùng một vấn đề tâm lý (trầm cảm, lo âu, mất mát…). Họ chia sẻ kinh nghiệm, cùng nhau học cách đối diện và phục hồi.

Cộng đồng cùng sở thích (Interest-Based Communities):
Tham gia vào các nhóm có cùng sở thích như đọc sách, vẽ tranh, yoga hay thiền định giúp cá nhân mở rộng kết nối xã hội và tìm thấy niềm vui chung. Những hoạt động này không chỉ giải tỏa căng thẳng mà còn tạo cảm giác gắn kết sâu sắc.

Cộng đồng tâm linh hoặc tôn giáo:
Nhiều người tìm thấy sự bình yên và an ủi khi tham gia vào các nhóm cầu nguyện, thiền định hoặc hoạt động thiện nguyện. Đây là nơi họ cảm nhận được sự che chở, nâng đỡ từ niềm tin tinh thần. Tuy nhiên bạn cũng cần cảnh giác với các cộng đồng tâm linh không chính thống lợi dụng những cá nhân đang bơ vơ yếu lòng, tạo thêm những bất ổn cho cá nhân, gia đình và xã hội.

>> Tham khảo: Tâm Lý Học Cộng Đồng Giúp Khám Phá Mối Liên Kết Giữa Cá Nhân & Xã Hội

Vai Trò Của Cộng Đồng Đối Với Sức Khỏe Tinh Thần?

Một cộng đồng tích cực không chỉ là nơi để kết nối mà còn là “vùng an toàn” giúp mỗi cá nhân vượt qua những thử thách tâm lý.

Giảm cảm giác cô lập và cô đơn

Cô lập xã hội là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tinh thần như trầm cảm và lo âu. Khi tham gia vào một cộng đồng, con người có cơ hội:

• Kết nối với những người có cùng sở thích hoặc hoàn cảnh, từ đó tìm thấy sự đồng cảm.
• Chia sẻ những khó khăn, niềm vui trong cuộc sống, giúp giảm bớt áp lực nội tâm.
• Nhận được sự động viên và hỗ trợ khi cần thiết, thay vì phải đối diện một mình với khó khăn.

Nghiên cứu chỉ ra rằng, những người có mạng lưới xã hội rộng lớn thường có khả năng phục hồi tốt hơn trước các biến cố cuộc sống.

Tạo cảm giác thuộc về (sense of belonging)

Con người luôn cần cảm giác mình thuộc về một nơi nào đó. Khi tham gia vào cộng đồng, bạn không chỉ là một cá nhân độc lập, mà còn là một phần của một tập thể lớn hơn:

• Cảm giác an toàn khi biết rằng mình không cô đơn trong những trải nghiệm tâm lý.
• Giảm thiểu lo âu và căng thẳng nhờ sự sẻ chia và gắn kết.
• Gia tăng sự tự tin khi được chấp nhận và tôn trọng bởi những người xung quanh.

Điều này đặc biệt quan trọng đối với những nhóm người dễ bị tổn thương như người cao tuổi, người nhập cư, hoặc những người đang trải qua khủng hoảng cá nhân.

Xây dựng mục đích sống và giá trị cá nhân

Khi tham gia vào các hoạt động cộng đồng như tình nguyện, hỗ trợ lẫn nhau, hoặc các phong trào xã hội, mỗi cá nhân cảm thấy mình đang đóng góp vào điều gì đó lớn lao:

• Tăng cường sự tự trọng khi nhận ra giá trị của bản thân.
• Phát triển kỹ năng xã hội và kỹ năng giải quyết vấn đề.
• Khơi dậy ý nghĩa sống thông qua sự đóng góp cho cộng đồng.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người tham gia tình nguyện thường có mức độ hạnh phúc và sự hài lòng cuộc sống cao hơn.

Hỗ trợ trong thời gian khủng hoảng

Khi đối diện với những biến cố lớn như mất người thân, ly hôn, thất nghiệp, hay thậm chí là đại dịch, sự hỗ trợ từ cộng đồng trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc:

• Cộng đồng mang đến sự an ủi, đồng hành và hỗ trợ thiết thực.
• Những nhóm hỗ trợ đồng đẳng (peer support groups) giúp người gặp khó khăn tìm được sự đồng cảm từ những người có trải nghiệm tương tự.
• Tạo cơ hội chia sẻ nỗi buồn thay vì giữ trong lòng, giúp giảm căng thẳng và tránh nguy cơ trầm cảm.

Cơ hội học hỏi và phát triển cá nhân

Tham gia cộng đồng là cơ hội tuyệt vời để học hỏi những kỹ năng mới và mở rộng góc nhìn:

• Kỹ năng giao tiếp và giải quyết xung đột được cải thiện khi tương tác với nhiều kiểu người khác nhau.
• Phát triển tư duy cởi mở và sự đồng cảm khi lắng nghe câu chuyện của người khác.
• Xây dựng lòng kiên nhẫn và khả năng lắng nghe khi làm việc nhóm hoặc tham gia các hoạt động xã hội.

Một cộng đồng tích cực không chỉ là nơi chia sẻ niềm vui hay giảm bớt nỗi buồn, mà còn là liều thuốc tinh thần quý giá giúp mỗi người phát triển toàn diện. 

>> Tham khảo: [Xu Hướng Ngành Tâm Lý 2024] Nhà Tâm Lý Đấu Tranh Cho Quyền Của Phụ Nữ & Cộng Đồng LGBTQ+

Làm Gì Để Xây Dựng Cộng Đồng Tích Cực Hỗ Trợ Sức Khỏe Tinh Thần Những Người Xung Quanh

Xây dựng môi trường an toàn và tôn trọng

Một cộng đồng lành mạnh phải là nơi mà mỗi cá nhân cảm thấy an toàn và được tôn trọng. Điều này đòi hỏi:

• Không phán xét: Mọi người cần cảm thấy thoải mái khi chia sẻ mà không sợ bị phán xét.
• Tôn trọng sự khác biệt: Mỗi người có một câu chuyện và trải nghiệm khác nhau, việc tôn trọng sự khác biệt là nền tảng để xây dựng niềm tin.
• Bảo mật thông tin: Thông tin cá nhân và các chia sẻ tâm lý cần được bảo mật tuyệt đối.

Khuyến khích kết nối xã hội tích cực

Vai trò của cộng đồng trong kết nối xã hội là liều thuốc tinh thần mạnh mẽ. Hãy tạo điều kiện để các thành viên tương tác thông qua:

• Các buổi gặp gỡ định kỳ: Tạo lịch gặp mặt offline hoặc online để mọi người trò chuyện và chia sẻ.
• Hoạt động nhóm: Tổ chức các buổi thảo luận, chơi thể thao, nghệ thuật trị liệu hoặc các lớp học kỹ năng.
• Nhóm hỗ trợ: Thành lập các nhóm hỗ trợ nhỏ, nơi mọi người có thể tìm đến khi cần tâm sự hoặc giúp đỡ.

Cung cấp kiến thức về sức khỏe tinh thần

Vai trò của cộng đồng trong hỗ trợ sức khỏe tinh thần cần cung cấp kiến thức để giúp mọi người hiểu rõ hơn về bản thân và những người xung quanh:

• Chia sẻ tài liệu, bài viết, video về tâm lý học.
• Mời chuyên gia tâm lý để nói chuyện, giải đáp thắc mắc.
• Tập huấn kỹ năng xử lý căng thẳng, xây dựng lòng kiên nhẫn và nâng cao trí tuệ cảm xúc.

Khuyến khích tham gia hoạt động tình nguyện và giúp đỡ lẫn nhau

Khi mọi người cùng nhau giúp đỡ người khác, cộng đồng trở nên đoàn kết hơn, vai trò của cộng đồng được phát huy tối đa:

• Tham gia các hoạt động từ thiện, cứu trợ xã hội.
• Hỗ trợ lẫn nhau trong học tập, công việc, và cuộc sống hàng ngày.
• Tạo cơ hội để thành viên chia sẻ kinh nghiệm cá nhân và hỗ trợ người khác vượt qua khó khăn.

Xây dựng không gian mở và hòa nhập

Đảm bảo rằng mọi người đều cảm thấy mình là một phần của cộng đồng, không phân biệt tuổi tác, giới tính, hoàn cảnh sống:

• Mở rộng kết nối đến những người ít có cơ hội giao tiếp (người cao tuổi, người khuyết tật, người nhập cư, v.v.).
• Xây dựng diễn đàn mở để mọi người có thể chia sẻ ý tưởng, khó khăn và nhận được sự hỗ trợ từ cộng đồng.
• Tạo môi trường trực tuyến an toàn cho những người khó khăn trong việc gặp gỡ trực tiếp.

Tạo không gian cho sự lắng nghe chủ động

Lắng nghe chủ động là một kỹ năng quan trọng để mọi người cảm thấy được thấu hiểu:

• Lắng nghe mà không ngắt lời hoặc phán xét.
• Phản hồi tích cực để người chia sẻ cảm thấy an tâm.
• Tạo cơ hội để mọi người có thể chia sẻ câu chuyện của mình.

Đánh giá và cải thiện liên tục

Một cộng đồng muốn phát triển bền vững cần có sự phản hồi và cải tiến liên tục:

• Khảo sát ý kiến thành viên về chất lượng hỗ trợ.
• Thường xuyên cập nhật kiến thức và cải tiến phương thức hỗ trợ.
• Tìm hiểu các mô hình cộng đồng thành công khác để áp dụng.

Thúc đẩy giá trị chia sẻ và kết nối lâu dài

Cuối cùng, xây dựng một cộng đồng tích cực là hành trình lâu dài:

• Kết nối trên nền tảng sự chân thành và tin tưởng.
• Khuyến khích thành viên gắn bó lâu dài và hỗ trợ lẫn nhau khi cần thiết.
• Mở rộng vòng kết nối đến các cộng đồng khác để học hỏi và phát triển.

Kết Luận

Xây dựng một cộng đồng tích cực không chỉ giúp nâng cao sức khỏe tinh thần của cá nhân mà còn tạo ra sự gắn kết, sẻ chia và hỗ trợ lẫn nhau. Khi mỗi người cùng chung tay góp sức, cộng đồng sẽ trở thành điểm tựa vững chắc, giúp mọi người vượt qua khó khăn và hướng tới cuộc sống hạnh phúc, lành mạnh hơn.

Tài liệu tham khảo 

Mental Health Foundation. (2025). Tips on navigating online communities while supporting your mental health. Retrieved May 13, 2025, from https://www.mentalhealth.org.uk/explore-mental-health/articles/tips-navigating-online-communities-while-supporting-your-mental-health

Vietcetera. (2024). Đơn vị nhỏ nhất của nỗ lực là một hơi thở – PGS.TS Nguyễn Phương Mai | #HaveASip 115.