TÌM HIỂU VỀ TRỊ LIỆU ÂM NHẠC (MUSIC THERAPY)

Trị liệu bằng âm nhạc là một phương pháp trị liệu sử dụng các đặc tính cải thiện tâm trạng của âm nhạc để nâng cao sức khoẻ tâm thần nói riêng và sức khoẻ nói chung. Đây là một phương pháp can thiệp có mục tiêu rõ ràng và thường bao gồm những hoạt động sau đây:

• Tạo ra các giai điệu

• Viết lời bài hát

• Hát

• Nhảy múa

• Nghe nhạc

• Thảo luận về âm nhạc

Phương pháp trị liệu này có thể giúp ích cho những người mắc chứng trầm cảm hay lo âu, đồng thời còn có thể cải thiện chất lượng cuộc sống cho những ai đang gặp các vấn đề về sức khoẻ thể chất. Bất cứ ai cũng có thể tham gia trị liệu bằng âm nhạc. Bạn hoàn toàn có thể thu được nhiều lợi ích từ liệu pháp này mà không cần bất cứ kiến thức gì về âm nhạc trước đó.

Các loại hình trị liệu bằng âm nhạc

Quá trình trị liệu bằng âm nhạc có thể là một quá trình mang tính chủ động (ví dụ như thân chủ tự sáng tác nhạc) hoặc bị động (thân chủ nghe nhạc và đưa ra phản hồi). Một số nhà trị liệu sẽ kết hợp cả hai phương pháp chủ động và bị động trong quá trình trị liệu bằng âm nhạc.

Sau đây là một số phương pháp trị liệu bằng âm nhạc đã được các chuyên gia công nhận:

1. Liệu pháp âm nhạc phân tích

Liệu pháp này khuyến khích bạn ứng tấu một cuộc “trò chuyện” bằng âm nhạc, thông qua việc hát hoặc chơi một loại nhạc cụ. Mục đích của việc này là giúp bạn bộc lộ được những suy nghĩ trong vô thức của mình, để sau đó có thể suy ngẫm về nó và thảo luận với nhà trị liệu của mình.

2. Liệu pháp âm nhạc Benenzon

Liệu pháp này là một sự kết hợp giữa việc làm nhạc và một số khái niệm của trường phái phân tâm học. Khi sử dụng liệu pháp Benenzon, bạn sẽ đi tìm bản sắc âm nhạc của chính mình. Quá trình này bao gồm việc mô tả những âm thanh bên ngoài phù hợp nhất với trạng thái tâm lý bên trong của bạn.

3. Liệu pháp âm nhạc nhận thức - hành vi (CBMT)

Đây là một liệu pháp kết hợp trị liệu nhận thức - hành vi với âm nhạc. Âm nhạc trong CBMT được dùng để củng cố hoặc điều chỉnh các hành vi. Liệu pháp này có cấu trúc rõ ràng, không mang tính biến tấu và có thể bao gồm các hoạt động như hát, nhảy múa, nghe nhạc hoặc chơi nhạc cụ.

4. Liệu pháp âm nhạc cộng đồng

Phương pháp trị liệu này hướng tới việc sử dụng âm nhạc để tạo ra những thay đổi ở cấp độ cộng đồng. Liệu pháp âm nhạc cộng đồng được thực hiện theo nhóm và yêu cầu từng thành viên đều phải nhiệt tình tham gia.

5. Liệu pháp âm nhạc Nordoff-Robins

Còn được biết tới dưới cái tên liệu pháp âm nhạc sáng tạo, người tham gia Trị liệu âm nhạc Nordoff-Robins sẽ chơi một loại nhạc cụ (thường là trống hoặc chũm chọe) cùng lúc khi nhà trị liệu chơi một loại nhạc cụ khác. Âm nhạc trong trường hợp này được dùng để thể hiện bản thân khi thân chủ ứng tấu.

6. Phương pháp Bonny - nghe nhạc và tưởng tượng có hướng dẫn

Liệu pháp này sử dụng nhạc cổ điển để kích thích trí tưởng tượng. Khi sử dụng liệu pháp này, bạn sẽ đưa ra lời giải thích cho những cảm xúc, cảm giác, ký ức, và hình ảnh bạn thấy khi đang nghe nhạc.

7. Trị liệu tâm lý bằng thanh nhạc

Khi tham gia vào liệu pháp này, bạn sẽ thực hiện các bài tập thanh nhạc, các âm thanh tự nhiên và các kĩ thuật thở để kết nối với cảm xúc và những thôi thúc trong lòng. Liệu pháp này hướng tới việc tạo ra những kết nối sâu sắc với bản thân.

So sánh Trị liệu âm nhạc với Trị liệu bằng âm thanh

Liệu pháp âm nhạc và liệu pháp âm thanh (hay còn gọi là sound healing - chữa lành bằng âm thanh) là hai phương pháp khác nhau, với những mục tiêu, công cụ, cách thức trị liệu và hoàn cảnh trị liệu khác nhau:

• Liệu pháp âm nhạc còn tương đối mới, trong khi trị liệu bằng âm thanh thì có nguồn gốc từ tập tục của văn hoá Tây Tạng cổ đại.

• Phương pháp trị liệu bằng âm thanh sử dụng các loại công cụ để tạo ra những tần số âm thanh cụ thể, còn liệu pháp âm nhạc tập trung giải quyết các triệu chứng như căng thẳng và đau đớn.

• Việc đào tạo và cấp chứng chỉ để trị liệu bằng âm thanh không được tiêu chuẩn hoá kĩ càng như trị liệu bằng âm nhạc.

• Các nhà Trị liệu âm nhạc thường làm việc trong các bệnh viện, trung tâm điều trị lạm dụng chất kích thức hoặc các cơ sở tư nhân, còn dịch vụ của các nhà trị liệu âm thanh thường nằm trong nhóm điều trị hỗ trợ và thay thế.

Các Kỹ Thuật Trong Trị Liệu Âm Nhạc

Khi bắt đầu làm việc cùng một nhà Trị liệu âm nhạc, việc đầu tiên bạn sẽ làm là xác định mục tiêu của mình. Chẳng hạn nếu bạn đang bị trầm cảm, có thể bạn muốn sử dụng âm nhạc để cải thiện tâm trạng và làm gia tăng sự hạnh phúc một cách tự nhiên. Hoặc bạn cũng có thể muốn thử áp dụng liệu pháp âm nhạc để điều trị các triệu chứng khác của trầm cảm như lo lắng, mất ngủ hoặc khó tập trung.

Trong một buổi trị liệu bằng âm nhạc, bạn có thể sẽ nghe nhiều loại nhạc khác nhau, chơi một nhạc cụ hoặc thậm chí tự sáng tác một bài hát của chính mình. Bạn còn có thể được yêu cầu hát hoặc nhảy theo nhạc. Có thể nhà trị liệu của bạn sẽ khuyến khích bạn ứng biến một cách ngẫu hứng hoặc họ sẽ có một lịch trình cụ thể mỗi buổi trị liệu để bạn có thể theo sát.

Có thể nhà trị liệu sẽ yêu cầu bạn để cho cảm xúc được bộc lộ và dẫn lối cho hành động của mình. Ví dụ, nếu bạn đang cáu giận, bạn có thể chơi đàn hoặc hát thật to, thật nhanh, hay chơi những hợp âm thật chói tai.

Bạn cũng có thể sử dụng âm nhạc để khám phá những thay đổi tâm trạng và cảm xúc. Nếu bạn thể hiện rằng mình tức giận hay căng thẳng, nhà trị liệu của bạn có thể sẽ cho bạn nghe hoặc làm ra những bài nhạc nhẹ nhàng, có nhịp điệu chậm rãi và thư giãn.

Trị liệu âm nhạc thường là 1-1, tuy nhiên nếu được bạn vẫn có thể chọn tham gia vào các buổi trị liệu nhóm. Các buổi Trị liệu âm nhạc sẽ diễn ra ở cơ sở mà nhà trị liệu hành nghề, chẳng hạn như:

• Phòng khám

• Trung tâm y tế cộng đồng

• Cơ sở cải huấn

• Bệnh viện

• Văn phòng tư nhân

• Cơ sở vật lý trị liệu

• Cơ sở phục hồi chức năng

Dù diễn ra ở đâu, nhà trị liệu sẽ cùng bạn làm việc trong một căn phòng yên tĩnh, không có gì gây xao nhãng.

Trị Liệu Âm Nhạc Có Thể Giúp Ích Cho Những Vấn Đề Gì?

Liệu pháp âm nhạc có thể có ích cho những người gặp vấn đề về:

• Bệnh Alzheimer

• Lo âu hoặc căng thẳng

• Rối loạn phổ tự kỷ

• Các vấn đề tim mạch

• Đau mãn tính

• Chứng trầm cảm

• Bệnh tiểu đường

• Các vấn đề liên quan đến giao tiếp (ngôn ngữ có lời và không lời)

• Rối loạn cảm xúc

• Cảm giác tự ti

• Đau đầu

• Tính bốc đồng

• Tâm trạng tiêu cực

• Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)

• Các vấn đề liên quan đến sinh nở

• Phục hồi chức năng sau chấn thương hoặc các thủ thuật y khoa

• Các vấn đề về hô hấp

• Các vấn đề liên quan đến sử dụng chất kích thích

• Chấn thương sọ não

• Sự cố về chuyển động, khả năng di chuyển

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng liệu pháp âm nhạc còn có thể giúp những người gặp khó khăn về:

• Mất ngủ

• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)

• Tâm thần phân liệt

• Đột quỵ hay rối loạn thần kinh

Liệu pháp âm nhạc cũng có thể giúp trẻ em và thanh thiếu niên:

• Phát triển nhân cách

• Cải thiện kĩ năng giao tiếp

• Học cách điều tiết cảm xúc

• Phục hồi sau các sang chấn tâm lý/chấn thương

• Tự soi chiếu bản thân

Những Lợi Ích Của Trị Liệu Âm Nhạc

Lộ trình khi trị liệu bằng âm nhạc có thể được cá nhân hoá để phù hợp với mọi lứa tuổi, kể cả trẻ nhỏ. Liệu pháp này còn có tính linh hoạt cao, có thể mang lại lợi ích cho nhiều người với nhiều mức độ hiểu biết âm nhạc, sức khoẻ tâm thần và thể chất khác nhau.

Tham gia tương tác với âm nhạc có thể giúp bạn:

• Kích hoạt các bộ phận trong não bộ có ảnh hưởng đến trí nhớ, cảm xúc, chuyển động, chuyển tiếp cảm giác, một số các chức năng không tự chủ (VD: thở), việc đưa ra quyết định, tự thưởng

• Đáp ứng nhu cầu được giao tiếp xã hội của người lớn tuổi trong môi trường nhóm

• Giảm nhịp tim và huyết áp

• Kích thích cơ thể sản sinh ra endorphin (một loại hóc-môn có liên quan tới cảm giác vui vẻ)

• Giảm căng thẳng và kiến tạo cảm giác yên bình

• Tăng cường khả năng vận động thể chất và giao tiếp cho trẻ em và thanh niên chậm phát triển, thiểu năng trí tuệ.

• Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng âm nhạc có thể đem lại những lợi ích to lớn với những người bị sa sút trí tuệ hoặc gặp các rối loạn loạn về trí nhớ khác.

Nhìn chung, trị liệu bằng âm nhạc có thể khiến gia tăng những cảm giác tích cực như:

• Yên bình

• Sung sướng, hạnh phúc

• Tự tin và mạnh mẽ

• Cảm giác thân mật

Tính Hiệu Quả Của Trị Liệu Âm Nhạc

Công dụng và lợi ích của liệu pháp âm nhạc đã được nghiên cứu trong nhiều thập kỉ. Những phát hiện chính từ các nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng việc trị liệu bằng âm nhạc có thể có lợi cho những người bị trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ và thậm chí là cả ung thư.

Trầm Cảm

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng liệu pháp âm nhạc có thể trở thành một phần hữu hiệu trong quá trình điều trị trầm cảm. Theo các nghiên cứu thì khi đang điều trị trầm cảm, liệu pháp âm nhạc có hiệu quả cao nhất nếu được kết hợp với các phương pháp điều trị thông thường (chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm và trị liệu tâm lý).

Bên cạnh chứng trầm cảm, liệu pháp âm nhạc khi được kết hợp với các loại hình điều trị khác còn có thể giúp giảm các suy nghĩ ám ảnh, trầm cảm và lo âu ở những người mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).

Vào năm 2016, một công trình nghiên cứu đã được thực hiện để tìm hiểu xem liệu pháp âm nhạc có thể được kết hợp cùng với CBT để điều trị trầm cảm hay không. Mặc dù vẫn cần được nghiên cứu bổ sung, các kết quả ban đầu cho thấy nhiều sự hứa hẹn cho bộ đôi này.

Chứng Mất Ngủ

Nhiều người nhận thấy rằng âm nhạc, hay thậm chí là những tiếng ồn trắng (white noise), có thể giúp họ dễ ngủ hơn.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng liệu pháp âm nhạc có thể giúp những người có triệu chứng mất ngủ hay rối loạn giấc ngủ do trầm cảm.

So với các loại thuốc và các phương pháp điều trị rối loạn giấc ngủ thường được chỉ định khác, âm nhạc là một phương pháp điều trị có tính xâm lấn thấp hơn, giá cả phải chăng hơn, mà ai cũng có thể tự thực hiện được để kiểm soát tình trạng của mình.

Kiểm Soát Các Cơn Đau

Người ta đã khám phá ra rằng âm nhạc là một phương pháp có thể giúp kiểm soát các cơn đau cấp tính lẫn mãn tính ở mọi lứa tuổi. Chẳng hạn theo các nghiên cứu, việc nghe nhạc trong quá trình đang hồi phục sau phẫu thuật hay sau khi bị thương có thể giúp cả trẻ nhỏ lẫn người lớn đối phó với các cơn đau về mặt thể xác.

Liệu pháp âm nhạc có thể giúp giảm các cơn đau liên quan tới:

• Các tình trạng bệnh mãn tính

Liệu pháp âm nhạc có thể được kết hợp cùng với một kế hoạch điều trị lâu dài để kiểm soát các cơn đau mãn tính. Với những người phù hợp với liệu pháp âm nhạc, nó có thể giúp họ hồi phục, tập trung vào những ký ức đẹp từ trước khi họ phải chịu đựng những cơn đau dai dẳng.

• Chuyển dạ và sinh con

Việc sinh con có hỗ trợ bằng Trị liệu âm nhạc để giúp người chuyển dạ kiểm soát các cơn đau và lo âu là một lựa chọn tốt, giá cả phải chăng mà không cần dùng đến thuốc.

• Phẫu thuật

Khi liệu pháp âm nhạc được bổ sung vào quá trình chăm sóc hậu phẫu, người bệnh có thể bớt đau đớn, lo âu, giảm được nhịp tim và huyết áp.

Ung thư

Bên cạnh những gánh nặng về mặt thể chất người bệnh phải trải qua sau khi bị chẩn đoán ung thư, gánh nặng về tinh thần cũng thường nghiêm trọng không kém. Những người bị ung thư thường cần được hỗ trợ từ nhiều nguồn khác nhau để đảm bảo sức khoẻ tâm thần.

Các nghiên cứu cho thấy dùng âm nhạc để trị liệu có thể giúp giảm lo âu cho những người bị ung thư đang chuẩn bị xạ trị. Liệu pháp này cũng có thể giúp người bệnh chống chọi những tác dụng phụ của việc hoá trị như buồn nôn.

Trị liệu bằng âm nhạc còn có thể đem lại những lợi ích về mặt tinh thần cho những người bị trầm cảm sau khi được chẩn đoán ung thư, trong khi đang điều trị, hoặc thậm chí sau khi bệnh tình đã thuyên giảm.

Một Số Điểm Cần Cân Nhắc

Chỉ trị liệu bằng âm nhạc có thể sẽ không điều trị được vấn đề, bao gồm cả các chứng rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, khi được dùng kết hợp với thuốc, các phương pháp trị liệu tâm lý và can thiệp khác, nó có thể trở thành một phần hữu hiệu trong phác đồ điều trị.

Nếu bạn có các vấn đề về thính giác, phải đeo máy trợ thính hoặc ghép ốc tai, hãy thảo luận trước với bác sĩ tai mũi họng của mình trước khi tham gia liệu pháp này để đảm bảo sự an toàn.

Thêm vào đó, các liệu pháp bao gồm việc chuyển động hay nhảy theo nhạc có thể sẽ không phù hợp nếu bạn đang bị đau ốm, có bệnh, bị chấn thương hoặc có các vấn đề về thể chất khiến bạn khó chuyển động.

Bạn cũng nên kiểm tra bảo hiểm sức khoẻ trước khi bắt đầu liệu pháp này. Có khả năng bảo hiểm sẽ chi trả cho bạn, nhưng bạn có lẽ sẽ cần giấy chỉ định của bác sĩ trước đó.

Cách Bắt Đầu

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về liệu pháp âm nhạc, hãy trao đổi với bác sĩ hoặc nhà trị liệu của bạn. Họ có thể giới thiệu cho bạn các chuyên gia trị liệu âm nhạc phù hợp. Hiệp hội Trị liệu âm nhạc Hoa Kỳ (The American Music Therapy Association - AMTA) có một kho dữ liệu trực tuyến lưu giữ danh sách các chuyên gia được cấp chứng chỉ hành nghề và được hội đồng chứng nhận nơi bạn sống.

Tuỳ vào mục tiêu của bạn, một buổi trị liệu bằng âm nhạc thông thường kéo dài từ 30 đến 50 phút. Việc lên kế hoạch trị liệu cũng sẽ giống như với các chuyên gia tâm lý: bạn có thể có lịch cố định (ví dụ như hàng tuần) hoặc có thể chỉ làm việc với nhà trị liệu khi cần thiết.

Trước buổi làm việc đầu tiên, bạn nên thảo luận mọi thứ với nhà Trị liệu âm nhạc để họ biết được mong đợi của bạn và có thể liên lạc với bác sĩ của bạn trong trường hợp cần thiết.

Nguồn: What Is Music Therapy, Verywell Mind

Hãy liên hệ với số hotline 0977.729.396 của Viện ngay hôm nay để được tư vấn tận tình.

Hình ảnh một số bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý được đào tạo bài bản và giàu kinh nghiệm của Viện Tâm Lý Việt - Pháp: