Top 3 Phương Pháp Giao Tiếp Với Trẻ Tự Kỷ Hiệu Quả

Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và phản hồi ngôn ngữ, nhưng khi được hỗ trợ đúng cách, khả năng giao tiếp của trẻ có thể được cải thiện đáng kể. Đồng thời cha mẹ cũng có thể tăng cường mối quan hệ với trẻ tự kỷ, tạo nên môi trường sống thân thiện và hòa hợp cho con. Dưới đây là tổng hợp của Viện Tâm lý Việt – Pháp về những cách tiếp cận trẻ tự kỷ hiệu quả, dựa trên các nghiên cứu khoa học.

Top 3 Cách Giao Tiếp Với Trẻ Tự Kỷ Hiệu Quả

Sử dụng ngôn ngữ đơn giản và rõ ràng

Theo Tager-Flusberg et al. (2009), trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong việc xử lý ngôn ngữ phức tạp. Những câu ngắn, đơn giản giúp trẻ dễ hiểu và phản hồi tốt hơn. Để tăng hiệu quả, hỗ trợ giao tiếp với trẻ tự kỷ bạn có thể kết hợp với cử chỉ và đồ vật trực quan để mô tả cho lời nói.

Ví dụ:

Thay vì nói: “Con có thể đặt đôi giày lên kệ ngay ngắn được không?”

Hãy nói:  “Con để giày lên kệ nhé!” (kèm theo cử chỉ chỉ tay vào kệ giày)

Ngoài ra, theo phương pháp PECS (Picture Exchange Communication System) của Bondy & Frost (1994), sử dụng hình ảnh hoặc bảng ký hiệu có thể giúp trẻ hiểu rõ hơn khi giao tiếp.

Tham khảo: Những khó khăn trong giao tiếp với trẻ tự kỷ

Sử dụng giao tiếp phi ngôn ngữ

Theo nghiên cứu của hai nhà thực hành tâm lý Wetherby & Prizant (2000), nhiều trẻ tự kỷ sử dụng giao tiếp phi ngôn ngữ như ánh mắt, cử chỉ hoặc ký hiệu để thể hiện mong muốn. Khuyến khích trẻ sử dụng giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể có thể giúp trẻ diễn đạt tốt hơn trước khi phát triển kỹ giao tiếp nói.

Ví dụ: Nếu trẻ không nói nhưng chỉ vào một cái bánh, bạn có thể phản hồi bằng cách nói: “Con muốn ăn bánh này phải không?” và chỉ tay vào bánh để xác nhận lại nhu cầu của trẻ.

Thao khảo: 9 Dạng Giao Tiếp Phi Ngôn Ngữ 

Khuyến khích giao tiếp bằng các hoạt động hằng ngày

Theo nghiên cứu của Kasari et al. (2008), các hoạt động thường ngày như chơi đùa, nấu ăn hay đi dạo có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp một cách tự nhiên hơn so với việc học qua sách vở. Điều quan trọng là tạo ra những tình huống vui vẻ, không ép buộc, để trẻ cảm thấy hứng thú khi tương tác.

Ví dụ: Khi chơi ghép hình cùng trẻ, thay vì đưa ngay mảnh ghép cho trẻ, bạn có thể giữ lại một chút và hỏi: “Con muốn mảnh ghép này à?” Nếu trẻ gật đầu hoặc đưa tay ra, bạn có thể khuyến khích trẻ nói thêm: “Con nói ‘đưa cho con’ nhé” để giúp trẻ luyện tập giao tiếp bằng lời.

Lưu Ý Quan Trọng Khi Giao Tiếp Với Trẻ Tự Kỷ

Tạo môi trường giao tiếp thân thiện

Trẻ tự kỷ thường nhạy cảm với môi trường xung quanh, dễ bị kích thích bởi tiếng ồn lớn, ánh sáng mạnh hoặc sự thay đổi đột ngột. Nghiên cứu của Bogdashina (2003) cho thấy rằng trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc xử lý thông tin cảm giác, vì vậy một môi trường giao tiếp yên tĩnh, ít kích thích sẽ giúp trẻ tập trung hơn.

Nếu bạn muốn trò chuyện với trẻ, hãy chọn một không gian quen thuộc, tránh những nơi đông người hoặc ồn ào như trung tâm thương mại. Bạn có thể thiết lập một góc giao tiếp với đồ vật yêu thích của trẻ để tạo cảm giác an toàn.

Tôn trọng không gian và cảm xúc của trẻ

Nghiên cứu của Grandin (1995) – một người mắc chứng tự kỷ và là chuyên gia về giáo dục đặc biệt – chỉ ra rằng trẻ tự kỷ có những cách phản ứng khác nhau với sự tiếp xúc cơ thể và giao tiếp bằng mắt. Một số trẻ thích ôm, trong khi những trẻ khác có thể cảm thấy không thoải mái khi bị chạm vào.

Chẳng hạn, khi giao tiếp với trẻ tự kỷ, nếu trẻ không thích giao tiếp bằng mắt, đừng cố ép trẻ phải nhìn thẳng vào bạn. Thay vào đó, hãy thử ngồi ngang tầm mắt với trẻ, sử dụng giọng nói nhẹ nhàng tăng cường mối quan hệ với trẻ tự kỷ mà không gây áp lực.

Kiên nhẫn và lắng nghe chủ động

Trẻ tự kỷ thường mất nhiều thời gian hơn để xử lý thông tin và phản hồi. Trong nghiên cứu của Koegel et al. (2014), việc tạo áp lực buộc trẻ trả lời nhanh có thể khiến trẻ lo lắng, dẫn đến giảm khả năng giao tiếp. Thay vào đó, kiên nhẫn chờ đợi và sử dụng gợi ý nhẹ nhàng sẽ hỗ trợ giao tiếp giúp trẻ phản hồi tự nhiên hơn.

Ví dụ: Nếu bạn hỏi: “Con có muốn uống sữa không?” và trẻ không trả lời ngay, hãy đợi vài giây, quan sát biểu hiện của trẻ. Nếu trẻ nhìn về phía hộp sữa, bạn có thể xác nhận lại: “À, con muốn sữa đúng không?” để giúp trẻ kết nối giữa suy nghĩ và lời nói.

Kết Luận

Giao tiếp với trẻ tự kỷ là một hành trình yêu thương, đòi hỏi sự kiên trì và thấu hiểu. Khi bạn áp dụng những phương pháp phù hợp, được chứng minh qua nghiên cứu khoa học, bạn sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn và dần phát triển kỹ năng giao tiếp. Hãy luôn kiên nhẫn và đồng hành cùng trẻ trong từng bước nhỏ!

Tài Liệu Tham Khảo (APA 7th Edition)

• Bogdashina, O. (2003). Sensory perceptual issues in autism and Asperger syndrome: Different sensory experiences – different perceptual worlds. Jessica Kingsley Publishers.
  
• Bondy, A., & Frost, L. (1994). The Picture Exchange Communication System. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 9(3), 1-19. https://doi.org/10.1177/108835769400900301
  
• Grandin, T. (1995). Thinking in pictures: And other reports from my life with autism. Doubleday.
  
• Kasari, C., Gulsrud, A. C., Wong, C., Kwon, S., & Locke, J. (2008). Randomized controlled caregiver-mediated joint engagement intervention for toddlers with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40(9), 1045-1056. https://doi.org/10.1007/s10803-010-0955-z
  
• Koegel, R. L., Ashbaugh, K., Navab, A., & Koegel, L. K. (2014). Improving empathic communication skills in adults with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(9), 2346-2358. https://doi.org/10.1007/s10803-014-2110-3
  
• Tager-Flusberg, H., Paul, R., & Lord, C. (2009). Language and communication in autism. In F. R. Volkmar, R. Paul, A. Klin, & D. Cohen (Eds.), Handbook of autism and pervasive developmental disorders (3rd ed., pp. 335-364). Wiley.
  
• Wetherby, A. M., & Prizant, B. M. (2000). Autism spectrum disorders: A transactional developmental perspective. Paul H. Brookes Publishing.