English
Sa sút trí tuệ là một căn bệnh ảnh hưởng đến chức năng nhận thức và khả năng hoạt động hàng ngày của người cao tuổi. Trong đó, sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương (Frontotemporal Dementia – FTD) là một trong những dạng sa sút trí tuệ ít phổ biến hơn so với Alzheimer nhưng lại có tác động nghiêm trọng đến người bệnh.
FTD không chỉ là một vấn đề y khoa mà còn là thách thức đối với bệnh nhân và gia đình, do bệnh có tiến triển nhanh chóng và chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và các chiến lược điều trị nhằm hỗ trợ người bệnh duy trì chất lượng sống tốt nhất có thể.
Sa Sút Trí Tuệ Thùy Trán – Thái Dương Là Gì?
Sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương (FTD) là một nhóm bệnh lý thoái hóa thần kinh ảnh hưởng đến thùy trán và thùy thái dương của não – các khu vực kiểm soát hành vi, cảm xúc, ngôn ngữ và tư duy. Không giống như Alzheimer, FTD thường xuất hiện sớm hơn, với độ tuổi khởi phát trung bình từ 40 – 65 tuổi.
Bệnh có thể tiến triển trong vòng 8 – 10 năm, dẫn đến suy giảm nhận thức, thay đổi tính cách và mất khả năng giao tiếp. Đây là dạng sa sút trí tuệ phổ biến thứ hai ở người dưới 65 tuổi, chỉ đứng sau Alzheimer (Habert, 2019).
>> Xem thêm: Sa Sút Trí Tuệ (Dementia) & Bệnh Alzheimer
Nguyên Nhân Và Cơ Chế Bệnh Sinh Của FTD
Mặc dù nguyên nhân chính xác của FTD vẫn chưa được xác định, các nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh liên quan đến sự thoái hóa và chết đi của tế bào thần kinh tại thùy trán và thái dương, dẫn đến sự teo nhỏ của não.
Sự Tích Tụ Protein Bất Thường
Một trong những cơ chế quan trọng trong sự phát triển của FTD là sự tích tụ bất thường của protein TAU và TDP-43 trong não. Các protein này làm suy giảm chức năng tế bào thần kinh, gây tổn thương và làm chết tế bào thần kinh, từ đó ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát hành vi và ngôn ngữ của người bệnh (Brunet et al., 2018).
Yếu Tố Di Truyền
Khoảng 30 – 40% các trường hợp FTD có liên quan đến di truyền, đặc biệt là đột biến trên các gene như C9orf72, MAPT, GRN. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh có nguy cơ cao hơn trong việc phát triển FTD so với những người không có yếu tố di truyền này (Le Ber et al., 2017).
Các Triệu Chứng Chính Của FTD
FTD có thể biểu hiện khác nhau tùy vào khu vực não bị tổn thương. Hai nhóm triệu chứng chính của bệnh bao gồm:
Biến Thể Hành Vi (bvFTD – Behavioral Variant FTD)
Biến thể hành vi là dạng phổ biến nhất của FTD, chiếm khoảng 60% các trường hợp. Bệnh nhân gặp phải những thay đổi rõ rệt về tính cách và hành vi, bao gồm:
- Mất kiểm soát hành vi: Hành động bốc đồng, vô trách nhiệm, nói năng không phù hợp.
- Thiếu đồng cảm và cảm xúc: Người bệnh trở nên thờ ơ, ít quan tâm đến người khác.
- Thay đổi trong thói quen ăn uống: Thèm ăn đồ ngọt, ăn quá mức hoặc có hành vi ăn uống kỳ lạ.
- Hành vi lặp đi lặp lại: Thực hiện các hành động vô nghĩa một cách liên tục.
Biến Thể Ngôn Ngữ (PNFA & SD – Primary Progressive Aphasia & Semantic Dementia)
FTD cũng có thể biểu hiện dưới dạng suy giảm ngôn ngữ tiến triển, gồm hai dạng chính:
- Chứng mất ngôn ngữ tiến triển không lưu loát (PNFA): Người bệnh gặp khó khăn trong việc phát âm, xây dựng câu và tìm từ phù hợp.
- Sa sút trí tuệ thể ngữ nghĩa (SD): Bệnh nhân dần dần mất khả năng hiểu ngôn ngữ, quên nghĩa của từ vựng và không thể nhận diện các vật dụng quen thuộc.
Cả hai dạng này đều gây ảnh hưởng lớn đến khả năng giao tiếp, khiến người bệnh dần mất đi khả năng nói chuyện với người thân.
>> Xem thêm:
Chẩn Đoán FTD
Việc chẩn đoán FTD thường gặp nhiều thách thức do bệnh dễ bị nhầm lẫn với trầm cảm, rối loạn tâm thần hoặc Alzheimer. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Đánh giá lâm sàng và tiền sử bệnh: Nhận diện các triệu chứng điển hình thông qua quan sát hành vi và kiểm tra khả năng ngôn ngữ.
- Hình ảnh học não: Chụp MRI hoặc PET scan giúp phát hiện sự teo nhỏ của thùy trán và thái dương.
- Các bài kiểm tra tâm lý – thần kinh: Đánh giá chức năng nhận thức, ngôn ngữ và hành vi của bệnh nhân. Tham khảo Dịch Vụ Đánh Giá Tâm Thần Kinh Chuyên Sâu Cho Người Cao Tuổi
Phương Pháp Điều Trị FTD
Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu để chữa khỏi FTD. Tuy nhiên, một số biện pháp có thể giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân.
Sử Dụng Thuốc
- Thuốc chống trầm cảm (SSRI): Giúp kiểm soát hành vi bốc đồng, lo âu và trầm cảm.
- Thuốc ổn định tâm trạng: Các loại thuốc chống loạn thần, được sử dụng trong trường hợp bệnh nhân có hành vi quá khích.
*Lưu ý: Việc sử dụng thuốc cần được chỉ định và giám sát bởi bác sỹ có chuyên môn và được cấp phép.
Liệu Pháp Ngôn Ngữ Và Hành Vi
- Liệu pháp ngôn ngữ: Hỗ trợ bệnh nhân duy trì khả năng giao tiếp càng lâu càng tốt.
- Liệu pháp hành vi: Giúp người bệnh kiểm soát hành vi và thích nghi với môi trường sống.
Chăm Sóc Hỗ Trợ Từ Gia Đình Và Cộng Đồng
Gia đình và người chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân duy trì chất lượng sống. Việc tạo ra môi trường an toàn, ít kích thích, đơn giản hóa giao tiếp và duy trì hoạt động xã hội có thể giúp người bệnh thích nghi tốt hơn với bệnh lý của họ.
Kết Luận
Sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương là một bệnh lý thoái hóa thần kinh phức tạp, ảnh hưởng đến hành vi, cảm xúc và ngôn ngữ. Việc chẩn đoán sớm và áp dụng các phương pháp điều trị thích hợp có thể giúp bệnh nhân duy trì chất lượng sống tốt nhất có thể. Trong tương lai, cần có nhiều nghiên cứu hơn để tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho căn bệnh này.
Hãy đăng ký ngay lịch đánh giá và tham vấn cùng chuyên gia tâm – thần kinh người cao tuổi của để phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp trị liệu cho người thân có dấu hiệu sa sút trí tuệ một cách chuyên nghiệp và hiệu quả nhất:
Dịch Vụ Đánh Giá Tâm Thần Kinh Chuyên Sâu Cho Người Cao Tuổi
Tài Liệu Tham Khảo
- Brunet, M., Teichmann, M., & Habert, M. O. (2018). Démences fronto-temporales: Diagnostic et prise en charge. Revue Neurologique, 174(1), 16-26. https://doi.org/10.1016/j.neurol.2017.11.005
- Le Ber, I., Camuzat, A., Guillot-Noël, L., & Brice, A. (2017). Génétique des démences fronto-temporales. Revue Neurologique, 173(6), 401-410. https://doi.org/10.1016/j.neurol.2017.06.002
Liên hệ với chúng tôi