Năm 2019, Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC) cho biết, Việt Nam đang nằm trong số 15 nước có lượng người hút thuốc lá cao nhất thế giới. Con số này nằm trong khoảng 15,3 triệu người. Tuy nhiên, có lẽ đáng lo lắng hơn là những người chịu ảnh hưởng do hít khói thuốc một cách thụ động lại lên đến 33 triệu người.
Trong năm 2015, số tiền mà người Việt chi để mua thuốc lá, ước tính lên đến hơn 31.000 tỉ đồng. Mặc dù phải chi tiền để hút thuốc, nhưng người hút đồng thời phải gánh chịu hậu quả mà nó đem lại. Sáu trong số tám nguyên nhân gây tử vong hàng đầu có sự xuất hiện của thuốc lá và nó cũng nguyên nhân xếp thứ hai gây ra các bệnh tim mạch.
Ngoài ra hút thuốc còn có tác động tiêu cực đến bộ não của người hút. Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét kỹ hơn tác động của hút thuốc đối với não bộ cũng như những lợi ích của việc bỏ thuốc.
Nicotine Ảnh Hưởng Đến Não Như Thế Nào?
Hầu hết mọi người đều hiểu việc hút thuốc ảnh hưởng đến phổi và tim như thế nào, nhưng điều ít được biết đến là tác động của nicotin đối với não.
“Nicotine bắt chước một số chất dẫn truyền thần kinh, [gửi tín hiệu] trong não. [Vì nicotine] có hình dạng tương tự như chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine, nên tín hiệu tăng lên trong não.” - Lori A.Russell-Chapin, Tiến sĩ, giáo sư tại Chương trình Tư vấn Trực tuyến của Đại học Bradley giải thích.
Nicotine cũng kích hoạt tín hiệu dopamine, tạo ra cảm giác sảng khoái.
Theo thời gian, não bắt đầu bù đắp cho hoạt động truyền tín hiệu tăng lên bằng cách giảm số lượng các thụ thể acetylcholine, cô giải thích. Điều này gây ra tình trạng dung nạp nicotine, vì vậy cần tiếp tục và nhiều nicotine hơn.
Nicotine cũng kích thích các trung tâm khoái cảm của não, bắt chước dopamine, vì vậy não của bạn bắt đầu liên kết việc sử dụng nicotine với cảm giác thoải mái.
Theo Viện Y tế Quốc gia, nicotine trong thuốc lá làm thay đổi não bộ của bạn, dẫn đến các triệu chứng cai nghiện khi bạn cố gắng bỏ thuốc lá. Khi điều này xảy ra, bạn có thể gặp nhiều tác dụng phụ bao gồm lo lắng, khó chịu và thèm nicotine. Thật không may, khi những triệu chứng này xảy ra, nhiều người lại tìm đến một điếu thuốc khác.
Những thay đổi xảy ra trong não là kết quả của một chu kỳ và nó tạo ra sự phụ thuộc vào nicotine vì cơ thể người hút đã quen với việc có nicotine trong cơ thể, sau đó sẽ trở thành một cơn nghiện rất khó bỏ.
Dưới đây là những tác dụng phụ phổ biến nhất của nicotine và hút thuốc đối với não.
Suy Giảm Nhận Thức
Suy giảm nhận thức thường xảy ra một cách tự nhiên khi bạn già đi. Bạn có thể trở nên đãng trí hơn hoặc không thể suy nghĩ nhanh như khi còn trẻ. Nhưng nếu bạn hút thuốc, bạn có thể bị suy giảm nhận thức nhanh hơn những người không hút thuốc.
Điều này thậm chí còn nghiêm trọng hơn đối với nam giới, theo một nghiên cứu năm 2012, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người đàn ông trung niên hút thuốc bị suy giảm nhận thức nhanh hơn những người không hút thuốc hoặc phụ nữ hút thuốc.
Tăng Nguy Cơ Sa Sút Trí Tuệ
Những người hút thuốc cũng có nguy cơ bị sa sút trí tuệ, một tình trạng có thể ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng tư duy, kỹ năng ngôn ngữ, phán đoán và hành vi. Nó cũng có thể gây ra những thay đổi về tính cách.
Một đánh giá nghiên cứu năm 2015 cho thấy rằng bỏ thuốc lá làm giảm nguy cơ mất trí nhớ.
Teo Não
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng hút thuốc ảnh hưởng tiêu cực đến tính toàn vẹn cấu trúc của các vùng não dưới vỏ. Họ cũng phát hiện ra rằng những người hút thuốc, bị mất khối lượng não liên quan đến tuổi tác nhiều hơn ở một số khu vực.
Nguy Cơ Đột Quỵ Cao Hơn
Những người hút thuốc có nhiều khả năng bị đột quỵ hơn những người không hút thuốc. Theo CDC, hút thuốc lá làm tăng nguy cơ đột quỵ từ 2-4 lần ở cả nam và nữ. Nguy cơ này tăng lên nếu bạn hút nhiều điếu thuốc hơn.
Và trong vòng 5 năm kể từ khi bỏ thuốc lá, nguy cơ của bạn có thể giảm xuống mức rủi ro của một người không nghiện thuốc lá.
Nguy Cơ Ung Thư Cao Hơn
Hút thuốc lá đưa nhiều hóa chất độc hại vào não và cơ thể, một số hóa chất có khả năng gây ung thư.
Tiến sĩ Harshal Kirane, giám đốc y tế của Nghiên cứu và Điều trị Nghiện Wellbridge, giải thích rằng nếu tiếp xúc nhiều lần với thuốc lá, những thay đổi di truyền trong phổi, cổ họng hoặc não có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư.
Thuốc Là Điện Tử Có Phải Là Giải Pháp Thay Thế Tốt?
Mặc dù nghiên cứu về thuốc lá điện tử còn hạn chế, cho đến nay chúng ta đều biết rằng loại hình thay thế hút thuốc thực sự này vẫn có thể có tác động tiêu cực đến não bộ và sức khỏe tổng thể của bạn.
Thuốc lá điện tử có chứa nicotine tạo ra những thay đổi trong não tương tự như thuốc lá. Tuy nhiên, điều mà các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định được là liệu thuốc lá điện tử có thể gây nghiện giống như thuốc lá hay không.
Bỏ Thuốc Có Lợi Như Thế Nào?
Bỏ nicotine có thể mang lại lợi ích cho não cũng như nhiều bộ phận khác trên cơ thể bạn.
Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy việc bỏ thuốc lá có thể tạo ra những thay đổi tích cực về cấu trúc đối với vỏ não - mặc dù nó có thể là một quá trình lâu dài.
Mayo Clinic báo cáo rằng một khi bạn ngừng hoàn toàn, số lượng thụ thể nicotine trong não của bạn sẽ trở lại bình thường và cảm giác thèm sẽ giảm dần.
Ngoài những thay đổi tích cực đối với sức khỏe não bộ, bỏ hút thuốc cũng có thể mang lại lợi ích cho phần còn lại của cơ thể theo nhiều cách. Theo Mayo Clinic, bỏ thuốc lá có thể:
làm chậm nhịp tim
giảm mức carbon monoxide trong máu xuống mức bình thường trong vòng 12 giờ
cải thiện tuần hoàn và chức năng phổi trong vòng 3 tháng
giảm 50% nguy cơ bị đau tim trong vòng một năm
giảm nguy cơ đột quỵ trong vòng 5 đến 15 năm
Bỏ Thuốc Dễ Dàng Hơn Như Thế Nào?
Bỏ thuốc lá có thể khó, nhưng hoàn toàn có thể.
Nói chuyện với bác sĩ của bạn: Russell-Chapin cho biết bước đầu tiên là tham khảo ý kiến của nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, vì việc bỏ thuốc lá thường tạo ra nhiều triệu chứng cai nghiện. Bác sĩ của bạn có thể làm việc với bạn để tạo ra một kế hoạch tốt bao gồm các cách để đối phó với cảm giác thèm thuốc và các triệu chứng.
Các liệu pháp thay thế: Có nhiều loại thuốc và liệu pháp hỗ trợ việc bỏ thuốc.
Hỗ trợ tư vấn: Tư vấn cá nhân hoặc nhóm có thể giúp bạn đối phó với cảm giác thèm thuốc và các triệu chứng cai nghiện. Nó cũng có thể hữu ích khi bạn biết những người khác đang đối mặt với những thách thức giống như bạn.
Học các kỹ thuật thư giãn: Có thể thư giãn và đối phó với căng thẳng có thể giúp bạn vượt qua những thách thức khi bỏ thuốc. Một số kỹ thuật hữu ích bao gồm thở bằng cơ hoành, thiền định và thư giãn cơ bắp tiến bộ.
Thay đổi lối sống: Tập thể dục thường xuyên, ngủ chất lượng, dành thời gian cho bạn bè và gia đình, tham gia vào các sở thích có thể giúp bạn đi đúng hướng với mục tiêu bỏ thuốc lá của mình.