Tổng Hợp Các Phương Pháp Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ

Sa sút trí tuệ (dementia) là một hội chứng suy giảm nhận thức nghiêm trọng, ảnh hưởng đến trí nhớ, tư duy, ngôn ngữ và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Việc chẩn đoán chính xác và kịp thời giúp phân biệt sa sút trí tuệ với các rối loạn khác như trầm cảm hay suy giảm nhận thức nhẹ, đồng thời hỗ trợ lập kế hoạch điều trị hiệu quả. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán sa sút trí tuệ quan trọng được sử dụng trong thực hành lâm sàng.

Đánh Giá Lâm Sàng Và Tiền Sử Bệnh Trong Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ

Thu Thập Tiền Sử Bệnh Nhân

Bác sĩ thu thập thông tin từ bệnh nhân và người thân về:

• Các triệu chứng suy giảm nhận thức: Thời gian khởi phát, tiến triển của bệnh.
• Hành vi và tâm trạng: Thay đổi tính cách, cảm xúc, rối loạn giấc ngủ.
• Tiền sử gia đình: Có ai trong gia đình mắc bệnh Alzheimer hoặc sa sút trí tuệ khác không.
• Bệnh lý nền: Cao huyết áp, tiểu đường, đột quỵ, trầm cảm hoặc chấn thương sọ não có thể góp phần làm nặng thêm triệu chứng.

Khám Lâm Sàng

Bác sĩ kiểm tra tổng quát để xác định các yếu tố có thể gây ra suy giảm nhận thức, bao gồm:

• Tình trạng thần kinh: Phản xạ, vận động, phối hợp, cảm giác.
• Dấu hiệu bất thường về tâm thần: Ảo giác, hoang tưởng, rối loạn cảm xúc.
• Mức độ tự chủ trong sinh hoạt hàng ngày: Đánh giá khả năng tự chăm sóc.

Các Bài Kiểm Tra Tâm Lý – Thần Kinh Trong Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ

Bài Kiểm Tra Sàng Lọc Nhận Thức

Một số bài test ngắn giúp đánh giá mức độ suy giảm nhận thức:

• Mini-Mental State Examination (MMSE): Đánh giá trí nhớ, chú ý, khả năng ngôn ngữ và định hướng. Điểm số tối đa là 30, điểm dưới 24 gợi ý suy giảm nhận thức.
• Montreal Cognitive Assessment (MoCA): Nhạy cảm hơn MMSE trong việc phát hiện suy giảm nhận thức nhẹ (MCI).
• Clock Drawing Test (CDT): Yêu cầu bệnh nhân vẽ đồng hồ với các số và kim giờ đúng vị trí. Lỗi trong bài kiểm tra này có thể chỉ ra rối loạn chức năng não trước và sa sút trí tuệ.

Đánh Giá Chuyên Sâu Bằng Kiểm Tra Thần Kinh – Tâm Lý

Nếu bệnh nhân có dấu hiệu sa sút trí tuệ, các bài test chuyên sâu sẽ được thực hiện để đánh giá:

• Trí nhớ và học tập: Kiểm tra khả năng nhớ lại từ hoặc câu chuyện ngắn.
• Chức năng điều hành: Yêu cầu bệnh nhân thực hiện các nhiệm vụ đòi hỏi lập kế hoạch và tư duy linh hoạt.
• Khả năng ngôn ngữ: Đánh giá sự lưu loát trong việc gọi tên đồ vật, xây dựng câu.

Xét Nghiệm Cận Lâm Sàng Trong Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ

Xét Nghiệm Máu

Xét nghiệm máu giúp loại trừ các nguyên nhân có thể điều trị được là một trong các phương pháp xét nghiệm trí nhớ, chẳng hạn như:

• Rối loạn tuyến giáp: Suy giáp có thể gây ra triệu chứng giống sa sút trí tuệ.
• Thiếu vitamin B12: Có thể gây suy giảm nhận thức.
• Nhiễm trùng (giang mai, HIV): Một số bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến não.
• Bệnh gan, thận, hoặc rối loạn chuyển hóa: Ảnh hưởng đến chức năng não bộ.

Dịch Não Tủy (LP – Lumbar Puncture, Chọc Dịch Tủy Sống)

Dịch não tủy có thể giúp phát hiện các dấu ấn sinh học của bệnh Alzheimer như beta-amyloid và tau protein. Phương pháp xét nghiệm trí nhớ này hữu ích trong việc xác định chẩn đoán sớm ở những trường hợp khó.

Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ Qua Hình Ảnh Não Bộ

Chụp Cộng Hưởng Từ (MRI) Và Chụp Cắt Lớp Vi Tính (CT Scan)

MRI và CT Scan giúp phát hiện:

• Teo não: Đặc biệt quan trọng trong bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương (FTD).
• Tổn thương do đột quỵ, khối u hoặc xuất huyết não.
• Não úng thủy áp lực bình thường (NPH), một nguyên nhân có thể điều trị được của sa sút trí tuệ.

Ảnh 4

Chụp Cắt Lớp Phát Xạ Positron (PET Scan) Và SPECT

• PET Scan (Positron Emission Tomography) giúp phát hiện giảm chuyển hóa glucose ở não, dấu hiệu điển hình của Alzheimer.
• SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography) đánh giá lưu lượng máu đến các vùng não khác nhau, hỗ trợ chẩn đoán sa sút trí tuệ mạch máu.

Xét Nghiệm Di Truyền Trong Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ

Ở những người có tiền sử gia đình mắc sa sút trí tuệ di truyền, xét nghiệm gene là phương pháp xét nghiệm trí nhớ có thể giúp phát hiện đột biến liên quan đến bệnh, như:

• ApoE4: Tăng nguy cơ mắc Alzheimer.
• Đột biến MAPT, GRN, C9orf72: Liên quan đến sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương (FTD).

Chẩn Đoán Phân Biệt Với Các Rối Loạn Khác

Sa sút trí tuệ có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác, do đó chẩn đoán sa sút trí tuệ cần phân biệt với:

• Suy giảm nhận thức nhẹ (MCI): Giai đoạn trung gian giữa lão hóa bình thường và sa sút trí tuệ.
• Trầm cảm: Trầm cảm ở người lớn tuổi có thể biểu hiện như suy giảm trí nhớ (hội chứng giả sa sút trí tuệ).
• Bệnh tâm thần phân liệt hoặc rối loạn lưỡng cực: Một số dạng loạn thần có thể ảnh hưởng đến chức năng nhận thức.

Kết Luận

Chẩn đoán sa sút trí tuệ đòi hỏi sự kết hợp của đánh giá lâm sàng, kiểm tra thần kinh – tâm lý, xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh. Việc phát hiện sớm giúp bệnh nhân tiếp cận các biện pháp điều trị phù hợp, làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu suy giảm nhận thức, hãy đến gặp chuyên gia y tế chuyên gia tâm – thần kinh lâm sàng để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Đăng ký ngày:  Dịch Vụ Đánh Giá Tâm Thần Kinh Chuyên Sâu Cho Người Cao Tuổi

Nguồn tham khảo:

Nasreddine, Z. S., Phillips, N. A., Bédirian, V., Charbonneau, S., Whitehead, V., Collin, I., Cummings, J. L., & Chertkow, H. (2005). The Montreal Cognitive Assessment, MoCA: a brief screening tool for mild cognitive impairment. Journal of the American Geriatrics Society, 53(4), 695-699.
Link

Folstein, M. F., Folstein, S. E., & McHugh, P. R. (1975). Mini-mental state: A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of Psychiatric Research, 12(3), 189-198.
Link