Tìm Hiểu Về Công Cụ Đánh Giá Tự Kỷ ADOS: Chẩn Đoán Vững Vàng Cho Trẻ Em.

ADOS là một trong những công cụ được chuẩn hóa và tin cậy nhất, giúp chẩn đoán chính xác và hỗ trợ lên kế hoạch can thiệp hiệu quả cho trẻ em có rối loạn phổ tự kỷ.

Trong hành trình phát hiện và can thiệp sớm các vấn đề phát triển ở trẻ em, việc lựa chọn công cụ đánh giá phù hợp đóng vai trò quan trọng. Khi nói đến rối loạn phổ tự kỷ (ASD), ADOS được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong đánh giá chẩn đoán. Không chỉ được sử dụng rộng rãi tại các cơ sở y tế, ADOS còn là công cụ không thể thiếu trong nghiên cứu và thực hành lâm sàng ở nhiều quốc gia.

Bài viết này sẽ giúp bạn:

• Hiểu rõ công cụ đánh giá tự kỷ ADOS là gì và cách hoạt động
• Phân biệt giữa ADOS và các công cụ sàng lọc khác
• Nắm được lý do vì sao ADOS được ứng dụng rộng rãi trên toàn thế giới

Công Cụ Đánh Giá Tự Kỷ ADOS Là Gì?

Để hiểu được lý do vì sao ADOS lại được xem là công cụ vàng trong đánh giá rối loạn phổ tự kỷ (ASD), trước hết chúng ta cần nắm rõ bản chất của nó. ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) là một công cụ đánh giá bán cấu trúc và chuẩn hóa, được xây dựng dựa trên nhiều năm nghiên cứu lâm sàng và ứng dụng thực tiễn tại các trung tâm lớn trên thế giới.

Cụ thể, ADOS là:

• Công cụ đánh giá bán cấu trúc: Gồm các kịch bản và hoạt động được xây dựng sẵn nhằm quan sát hành vi trong môi trường kiểm soát.
• Dựa trên quan sát thực tế: Chuyên gia tương tác trực tiếp với trẻ để thu thập hành vi, thay vì chỉ dựa vào bảng hỏi hoặc lời kể từ phụ huynh.
• Phân theo mô-đun: ADOS-2 có 5 mô-đun được thiết kế phù hợp với từng nhóm tuổi và khả năng ngôn ngữ – bao gồm cả mô-đun dành riêng cho trẻ từ 12 tháng tuổi.
• Áp dụng cho cả trẻ em và người lớn: Với cấu trúc linh hoạt, ADOS có thể sử dụng cho các đối tượng khác nhau, bao gồm trẻ chưa biết nói đến người trưởng thành giao tiếp tốt.

Đây chính là điểm khác biệt then chốt khiến ADOS trở nên vượt trội và chuẩn hoá hơn so với nhiều công cụ đánh giá khác hiện nay. Được xây dựng dựa trên nhiều năm nghiên cứu lâm sàng và ứng dụng thực tiễn tại các trung tâm lớn trên thế giới.

>> Tham khảo: Tự Kỷ Không Phải Là Bệnh: Nhận Thức Đúng Về Tự Kỷ Để Hỗ Trợ Tốt Hơn

ADOS không đơn thuần là một bảng hỏi hay bài test, mà là một chuỗi các hoạt động tương tác được thiết kế bài bản, có mục tiêu nhằm gợi mở và quan sát trực tiếp các hành vi đặc trưng của phổ tự kỷ.

Khi nghi ngờ một trẻ có biểu hiện thuộc phổ tự kỷ, việc tiến hành đánh giá chính xác là bước đầu tiên cực kỳ quan trọng. Trong bối cảnh đó, ADOS được thiết kế để trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà tâm lý lâm sàng, bác sĩ nhi khoa, bác sĩ tâm thần,… Công cụ này không chỉ giúp phát hiện rối loạn phổ tự kỷ mà còn cung cấp cơ sở để xây dựng các kế hoạch hỗ trợ cụ thể, phù hợp với từng đối tượng trẻ.

Công cụ đánh giá tự kỷ ADOS ra đời dựa trên nhu cầu có một phương pháp quan sát hành vi đáng tin cậy và có độ hiệu lực trong môi trường lâm sàng. Trước đây, phần lớn việc chẩn đoán ASD phụ thuộc vào thông tin do cha mẹ cung cấp thông qua phỏng vấn sâu hoặc sử dụng bảng hỏi – điều này dễ gây thiên lệch và thiếu chính xác. ADOS đã thay đổi điều đó bằng cách tạo ra một hệ thống đánh giá dựa trên các tình huống tương tác cụ thể, có khả năng phản ánh đúng hành vi đặc trưng của trẻ trong bối cảnh thực tế.

ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) là công cụ đánh giá bán cấu trúc và chuẩn hóa, được sử dụng rộng rãi trong việc chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ (ASD) ở trẻ em và người lớn. ADOS cho phép chính người chẩn đoán quan sát trực tiếp những hành vi liên quan đến ASD thay vì chỉ dựa vào báo cáo hoặc đánh giá chủ quan từ phụ huynh.

Bảng quan sát chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ ADOS-2 (phiên bản thứ hai) bao gồm 5 mô-đun khác nhau để phù hợp với độ tuổi và trình độ ngôn ngữ của người được đánh giá – bao gồm cả Mô-đun Trẻ nhỏ cho trẻ từ 12 tháng tuổi.

>> Tham khảo: Sống Chung Với Người Tự Kỷ – Thách Thức và Giải Pháp

ADOS Khác Gì Với Các Công Cụ Khác?

Trong đánh giá lâm sàng về tự kỷ, việc phân biệt giữa các loại công cụ là điều quan trọng. Thông thường, các công cụ được chia thành hai nhóm chính: công cụ sàng lọc và công cụ chẩn đoán.

• Công cụ sàng lọc như M-CHAT-R hay SCQ được thiết kế để sử dụng nhanh chóng, dễ dàng với số lượng lớn trẻ em, nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu có nguy cơ ASD.
• Công cụ chẩn đoán, trong đó nổi bật nhất là ADOS và ADI-R, có vai trò đưa ra đánh giá sâu hơn, chính xác hơn để xác định trẻ có thực sự mắc rối loạn phổ tự kỷ hay không.

Công cụ đánh giá tự kỷ ADOS không những đóng vai trò chẩn đoán mà còn giúp người thực hiện nắm bắt được mức độ nghiêm trọng và đặc điểm hành vi của trẻ qua từng tương tác cụ thể.

Trong thực hành lâm sàng và công tác sàng lọc ban đầu, có rất nhiều công cụ khác nhau được sử dụng để đánh giá khả năng có tự kỷ ở trẻ em. Tuy nhiên, không phải công cụ nào cũng phục vụ cho mục đích chẩn đoán chính thức. Việc phân biệt giữa các loại công cụ này giúp phụ huynh và các nhà chuyên môn lựa chọn đúng công cụ phù hợp theo từng giai đoạn phát hiện – can thiệp.

>> Tham khảo: Nguyên Nhân Tự Kỷ Là Gì? Các Yếu Tố Nguy Cơ Của Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Vì Sao ADOS Được Ứng Dụng Rộng Rãi?

Việc ADOS được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới không phải là ngẫu nhiên. Tính khoa học, sự chuẩn hóa trong quy trình và hiệu quả thực tiễn đã khiến công cụ này trở thành lựa chọn hàng đầu trong chẩn đoán tự kỷ ở trẻ em và cả người lớn.

Không chỉ ở các nước phát triển như Mỹ, Anh, Úc…, ADOS hiện cũng đã được triển khai tại nhiều bệnh viện, trung tâm can thiệp và nghiên cứu chuyên sâu tại Việt Nam – góp phần nâng cao chất lượng đánh giá và hỗ trợ sớm cho trẻ có dấu hiệu ASD.

Hiện nay, ADOS được xem là một trong những công cụ đánh giá tự kỷ đáng tin cậy nhất, được sử dụng trong hệ thống y tế và giáo dục trên toàn cầu. Từ các trung tâm can thiệp sớm, bệnh viện chuyên khoa cho đến các cơ sở nghiên cứu học thuật, ADOS đều đóng vai trò thiết yếu trong việc chẩn đoán và hoạch định chiến lược hỗ trợ lâu dài cho trẻ mắc ASD.

ADOS được tin dùng vì những lý do sau:

1. Chuẩn hóa và khách quan

• Các hoạt động, câu hỏi được thiết kế bài bản giúp người đánh giá thu thập hành vi tính huống.
• Hành vi được mã hóa rõ ràng, hạn chế đánh giá chủ quan.

2. Quan sát hành vi thực tế

• Người đánh giá trực tiếp quan sát các hành vi liên quan đến ASD như giao tiếp, tương tác xã hội, chơi tưởng tượng, và các hành vi định hình lặp lại…

3. Linh hoạt với nhiều đối tượng

• Dù trẻ chưa biết nói hay người lớn giao tiếp tốt, ADOS vẫn có mô đun đánh giá phù hợp.

4. Dựa trên cơ sở khoa học

• ADOS đã được kiểm chứng qua nhiều nghiên cứu, có độ tin cậy cao.

5. Hỗ trợ chẩn đoán lâm sàng

• Kết hợp với thông tin từ phụ huynh, tiền sử…
• Có thang điểm So sánh theo dõi mức độ nghiêm trọng.

6. Áp dụng toàn cầu

• ADOS được dùng tại nhiều trung tâm y tế, nghiên cứu trên khắp thế giới.

>> Tham khảo: 8 Quan Niệm Sai Lầm Về Tự Kỷ Mà Bạn Có Thể Gặp Phải

Kết Luận

Bảng quan sát chẩn đoán tự kỷ ADOS giúp chẩn đoán dựa trên quan sát hành vi thực tế, khách quan và đã được chuẩn hóa. Đối với trẻ em nghi ngờ rối loạn phổ tự kỷ, ADOS không chỉ là công cụ lý tưởng cho chẩn đoán mà còn hỗ trợ xây dựng lộ trình can thiệp kịp thời, cá nhân hóa và hiệu quả.