Sống Chung Với Người Tự Kỷ – Thách Thức và Giải Pháp

Sống chung với người tự kỷ là một hành trình đầy thử thách nhưng cũng mang lại những cơ hội để hiểu và hỗ trợ họ tốt hơn. Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) ảnh hưởng không chỉ đến cá nhân mắc phải mà còn đặt ra những khó khăn đáng kể cho gia đình.

Các nghiên cứu cho thấy cha mẹ có con tự kỷ thường đối mặt với tỷ lệ lo âu và trầm cảm cao hơn, trong khi anh chị em của trẻ tự kỷ cũng gặp nhiều trở ngại về cảm xúc và xã hội.

Tuy nhiên, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, kiến thức đúng đắn và chiến lược hỗ trợ phù hợp, gia đình có thể giúp người tự kỷ phát triển tốt hơn, đồng thời giảm bớt áp lực và căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày. Bài viết này sẽ phân tích những thách thức mà các gia đình có người tự kỷ phải đối mặt và đưa ra các giải pháp thực tiễn giúp cải thiện chất lượng sống.

Tại Viện Tâm lý Việt – Pháp, chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý chuyên biệt dành cho cha mẹ có con tự kỷ và các thành viên khác, giúp gia đình hiểu và áp dụng các phương pháp hỗ trợ hiệu quả và cải thiện sức khoẻ tinh thần của chính mình. Chương trình đặc biệt giảm 50% chi phí từ ngày 15/03 đến 15/04/2025. Chi tiết xem tại ĐÂY.

Những Thách Thức Khi Sống Chung Với Người Tự Kỷ

Khó khăn trong giao tiếp và hiểu biết

Người tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc diễn đạt suy nghĩ, cảm xúc. Một số trẻ có khả năng nói hạn chế hoặc không thể giao tiếp bằng lời nói, trong khi những người khác có thể sử dụng ngôn ngữ nhưng lại gặp trở ngại trong việc diễn đạt cảm xúc một cách chính xác.

Bên cạnh đó, các biểu hiện phi ngôn ngữ của người tự kỷ cũng có thể bị hiểu sai. Ví dụ, họ có thể tránh giao tiếp bằng mắt, không bộc lộ cảm xúc trên gương mặt, dẫn đến việc cha mẹ hoặc thầy cô hiểu nhầm rằng họ không quan tâm hoặc không lắng nghe.

>> Tham khảo: Những khó khăn trong giao tiếp với trẻ tự kỷ

Ngoài ra, không phải gia đình nào cũng có đủ kiến thức để áp dụng các phương pháp giao tiếp thay thế như sử dụng hình ảnh, cử chỉ tay hoặc thiết bị hỗ trợ ngôn ngữ, gây cản trở lớn trong quá trình hỗ trợ và kết nối với người tự kỷ.

Căng thẳng cảm xúc ở cha mẹ và anh chị em

Cha mẹ có con tự kỷ thường xuyên đối mặt với tình trạng căng thẳng mãn tính do phải theo sát con 24/7, từ sinh hoạt hàng ngày đến các chương trình can thiệp và điều trị. Họ cũng phải đối diện với áp lực từ việc lo lắng về tương lai của con.

Anh chị em của trẻ tự kỷ cũng không tránh khỏi những tác động tâm lý. Khi cha mẹ dành phần lớn thời gian và công sức để chăm sóc người tự kỷ, những đứa trẻ khác trong gia đình có thể cảm thấy bị bỏ rơi. Điều này dễ dẫn đến cảm giác ghen tị, cô đơn hoặc có trách nhiệm quá mức trong việc hỗ trợ anh chị em tự kỷ của mình.

Kỳ thị xã hội và sự cô lập

Hiểu lầm về tự kỷ trong xã hội vẫn còn rất phổ biến. Nhiều người chưa có đủ kiến thức về tự kỷ có thể nghĩ rằng trẻ tự kỷ là “hư”, “thiếu giáo dục”, từ đó gây áp lực lên cha mẹ và khiến họ cảm thấy bị cô lập.

>> Tham khảo: 8 Quan Niệm Sai Lầm Về Tự Kỷ Mà Bạn Có Thể Gặp Phải

Không ít gia đình tránh tham gia các hoạt động xã hội vì lo sợ phản ứng tiêu cực từ người khác khi con mình có những hành vi bất thường. Ngoài ra, bạn bè và người thân có thể không hiểu hoặc không chấp nhận trẻ tự kỷ, khiến cha mẹ mất đi nguồn hỗ trợ quan trọng.

Gánh nặng tài chính và việc làm

Chi phí chăm sóc người tự kỷ không hề nhỏ. Từ các liệu pháp trị liệu, giáo dục đặc biệt, cho đến các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, tất cả đều có thể tạo ra gánh nặng tài chính lớn cho gia đình.

Nhiều cha mẹ phải giảm giờ làm hoặc nghỉ việc hoàn toàn để chăm sóc con, dẫn đến thu nhập gia đình giảm sút đáng kể. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ tài chính cho gia đình có người tự kỷ vẫn còn nhiều hạn chế.

Mâu thuẫn gia đình và đổ vỡ hôn nhân

Sự khác biệt trong cách nhìn nhận và nuôi dạy con có thể khiến cha mẹ có con tự kỷ mâu thuẫn với nhau. Một số người muốn tìm kiếm nhiều biện pháp can thiệp, trong khi người khác có thể cảm thấy bất lực hoặc trốn tránh trách nhiệm.

>> Tham khảo: Cha Mẹ Có Con Tự Kỷ Có Thể Gặp Những Vấn Đề Tâm Lý Nào?

Ngoài ra, áp lực kéo dài từ việc chăm sóc trẻ tự kỷ có thể làm giảm sự thân mật trong mối quan hệ vợ chồng, khiến hôn nhân trở nên căng thẳng và dễ rạn nứt.

Giải Pháp Cho Các Thách Thức Khi Sống Chung Với Người Tự Kỷ

Cải thiện giao tiếp với người tự kỷ

Một trong những thách thức lớn nhất khi sống chung với người tự kỷ là giao tiếp. Việc hiểu và áp dụng các phương pháp giao tiếp thay thế sẽ giúp cải thiện mối quan hệ giữa gia đình và người tự kỷ. Các phương pháp hiệu quả bao gồm:

• Sử dụng các phương pháp giao tiếp thay thế như Hệ thống trao đổi hình ảnh (PECS) hoặc công nghệ hỗ trợ giọng nói để giúp người tự kỷ thể hiện nhu cầu và mong muốn của họ.
• Dạy trẻ kỹ năng xã hội bằng cách tạo ra các tình huống giao tiếp thực tế, chẳng hạn như cách chào hỏi, cách duy trì cuộc trò chuyện và cách phản hồi cảm xúc của người khác, sẽ giúp người tự kỷ cải thiện khả năng tương tác xã hội.
• Tăng cường sử dụng ngôn ngữ cơ thể, ánh mắt và các tín hiệu phi ngôn ngữ khác, nhưng đừng gây áp lực cho họ phải hiểu những thứ đó ngay lập tức. Hãy giải thích một cách kiên nhẫn và nhẹ nhàng.

Hỗ trợ tâm lý cho cha mẹ và anh chị em

Sự căng thẳng tâm lý mà cha mẹ và anh chị em của người tự kỷ phải đối mặt là điều không thể phủ nhận. Vì vậy, các gia đình cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ nhiều nguồn khác nhau:

• Tham gia các nhóm hỗ trợ cha mẹ có con tự kỷ để chia sẻ kinh nghiệm, tìm kiếm lời khuyên và hỗ trợ tinh thần. Tham gia các buổi tham vấn tâm lý theo nhóm các thành viên trong gia đình để nhận được sự hỗ trợ toàn diện, có hệ thống từ chuyên gia.
• Đưa anh chị em của trẻ tự kỷ vào các hoạt động trị liệu: Việc hỗ trợ tâm lý cho anh chị em sẽ giúp họ cảm thấy được quan tâm hơn. Cha mẹ và anh chị em của trẻ tự kỷ có thể cân nhắc gặp chuyên gia tâm lý để giúp đối phó với căng thẳng và cảm xúc tiêu cực.
• Tạo thời gian chất lượng dành riêng cho từng thành viên trong gia đình: Việc tạo ra các khoảnh khắc đặc biệt dành riêng cho từng thành viên, chẳng hạn như dành thời gian riêng cho con không mắc tự kỷ, sẽ giúp họ cảm thấy được quan tâm và yêu thương.

Giảm kỳ thị và tăng cường hòa nhập

Nhận thức của xã hội về tự kỷ vẫn còn nhiều hạn chế, điều này dẫn đến sự kỳ thị và thiếu hỗ trợ cho người tự kỷ cũng như gia đình họ. Một số giải pháp có thể giúp giảm kỳ thị bao gồm:

• Tích cực tham gia các chương trình nâng cao nhận thức về tự kỷ trong cộng đồng: Các gia đình có thể tham gia hoặc tổ chức các chương trình cộng đồng nhằm giúp mọi người hiểu rõ hơn về tự kỷ và cách hỗ trợ người tự kỷ.
• Hỗ trợ trẻ tự kỷ hòa nhập thông qua các hoạt động xã hội phù hợp: Tạo ra môi trường thân thiện tại trường học, nơi làm việc hoặc các hoạt động xã hội để người tự kỷ có cơ hội tham gia và phát triển.
• Xây dựng mạng lưới hỗ trợ từ bạn bè, người thân và chuyên gia: Việc chủ động chia sẻ thông tin với những người xung quanh sẽ giúp họ hiểu và đồng hành cùng gia đình có người tự kỷ tốt hơn.

>> Tham khảo: Tự Kỷ Là Gì? Tổng Quan Về Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Giảm gánh nặng tài chính và cải thiện việc làm

Chi phí chăm sóc người tự kỷ là một vấn đề lớn, nhưng vẫn có những giải pháp giúp gia đình giảm bớt gánh nặng tài chính:

• Tận dụng các chính sách hỗ trợ tài chính: Tìm kiếm thông tin về các quỹ hỗ trợ, trợ cấp từ chính phủ hoặc tổ chức phi lợi nhuận.
• Xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn: Việc lập kế hoạch tiết kiệm hoặc đầu tư dài hạn sẽ giúp đảm bảo sự ổn định tài chính cho tương lai của con.
• Tìm kiếm công việc linh hoạt: Một số cha mẹ có thể tìm kiếm công việc bán thời gian hoặc làm việc từ xa để vừa có thể chăm sóc con vừa duy trì thu nhập.

Hỗ trợ mối quan hệ gia đình

Mối quan hệ gia đình có thể bị ảnh hưởng tiêu cực khi có một thành viên mắc tự kỷ, nhưng bằng cách áp dụng một số phương pháp dưới đây, gia đình có thể giữ được sự gắn kết:

• Duy trì mối quan hệ vợ chồng: Các cặp cha mẹ nên dành thời gian riêng cho nhau để giảm căng thẳng và duy trì sự kết nối.
• Hỗ trợ từ gia đình mở rộng: Ông bà, cô chú có thể tham gia vào việc chăm sóc trẻ tự kỷ để giúp cha mẹ có thêm thời gian nghỉ ngơi.
• Sử dụng dịch vụ chăm sóc ngắn hạn: Các dịch vụ chăm sóc tạm thời cho người tự kỷ, các buổi tham vấn tâm lý cho thành viên trong gia đình có thể giúp cha mẹ có thêm thời gian để tái tạo năng lượng và được lắng nghe, chia sẻ.

>> Tham khảo: Liệu Pháp Gia Đình Là Gì?

Kết Luận

Sống chung với người tự kỷ mang đến nhiều thách thức, nhưng cũng là cơ hội để mỗi gia đình học hỏi và phát triển. Việc hiểu rõ những khó khăn, tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp và áp dụng các phương pháp can thiệp đúng cách có thể giúp gia đình xây dựng một môi trường sống tích cực hơn.

Điều quan trọng nhất là cha mẹ, anh chị em và cộng đồng xung quanh cần có sự kiên nhẫn, thấu hiểu và sẵn sàng đồng hành cùng người tự kỷ trên hành trình của họ. Với sự quan tâm và hỗ trợ đúng đắn, mỗi cá nhân mắc tự kỷ đều có cơ hội phát triển tốt nhất trong khả năng của mình, và gia đình họ cũng có thể tìm thấy niềm vui, sự bình an trong cuộc sống hàng ngày.

Viện Tâm lý Việt – Pháp cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý cho cha mẹ có con tự kỷ với chương trình hỗ trợ 50% chi phí tham vấn. Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập tại ĐÂY.

Tham Khảo:

Altiere, M. J., & von Kluge, S. (2009). Searching for acceptance: Challenges encountered while raising a child with autism. Taylor & Francis.

Gotham, K., Marvin, A. R., Taylor, J. L., Warren, Z. (2015). Characterizing the daily life, needs, and priorities of adults with autism spectrum disorder from Interactive Autism Network data. SAGE.

Petinou, K., Hus, Y., Segal, O. (2022). Focus on Issues and Solutions in Autism Spectrum Disorders (ASD). Taylor & Francis.