Mặc dù người lớn thường nói những câu như, “Lúc đấy nó còn bé lắm, chắc nó chẳng nhớ đâu”, sang chấn tuổi thơ có thể ảnh hưởng suốt cuộc đời của các con.

Điều này không có nghĩa là trẻ sẽ luôn bị tổn thương về mặt tình cảm suốt đời mỗi khi gặp phải một trải nghiệm kinh hoàng. Nhưng điều quan trọng là phải nhận biết khi nào con bạn có thể cần sự trợ giúp của chuyên gia để đối phó với sang chấn. Sự can thiệp sớm thậm chí có thể giúp con bạn tránh những ảnh hưởng liên tục của sang chấn khi trưởng thành.

Sang Chấn Tuổi Thơ Là Gì?

Có nhiều kiểu trải nghiệm có thể tạo thành sang chấn. Sang chấn tuổi thơ là một sự kiện một đứa trẻ trải qua và sự kiện đó có thể đã đe dọa đến tính mạng hoặc sự lành lặn của cơ thể trẻ. Lạm dụng cơ thể hoặc tình dục là một ví dụ cho những trải nghiệm gây sang chấn cho trẻ em. Các sự kiện chỉ xảy ra một lần như tai nạn đâm xe, thiên tai (như bão) hoặc chấn thương cũng có thể gây ảnh hưởng tâm lý cho trẻ.

Căng thẳng liên tục, chẳng hạn như sống trong một khu phố nguy hiểm hoặc là nạn nhân của những vụ bắt nạt, có thể gây tổn thương cho trẻ ngay cả khi trải nghiệm này cũng chỉ như cuộc sống thường ngày đối với một người trưởng thành.

Sang chấn tuổi thơ cũng không nhất thiết phải xảy ra trực tiếp với đứa trẻ. Ví dụ, chứng kiến một người thân yêu đau khổ cũng có thể là một tổn thương vô cùng lớn. Tiếp xúc với các phương tiện truyền thông bạo lực cũng có thể khiến trẻ bị sang chấn.

Tuy nhiên, chỉ vì một trải nghiệm gây ra cảm xúc tiêu cực không có nghĩa rằng nó gây sang chấn. Ví dụ, cha mẹ ly hôn có thể sẽ ảnh hưởng đến một đứa trẻ nhưng không gây sang chấn cho con cái.

Sang Chấn Tuổi Thơ Và PTSD

Trẻ em có thể tiếp xúc với những sự kiện sang chấn vào bất kỳ lúc nào. Mặc dù hầu hết trẻ sẽ trải nghiệm cảm xúc đau buồn sau một sự kiện sang chấn nhưng đa số sẽ trở lại trạng thái hoạt động bình thường sau một khoảng thời gian tương đối ngắn. Một số trẻ sẽ ít bị ảnh hưởng bởi hoàn cảnh của mình hơn những trẻ khác.

Khoảng 3-15% trẻ em gái và 1-6% trẻ em trai phát triển chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý (PTSD) hoặc sau một sự kiện sang chấn.

Trẻ em bị PTSD có thể tái diễn sự kiện gây tổn thương trong tâm trí. Trẻ cũng có thể tránh bất cứ điều gì khiến mình nhớ đến sự kiện sang chấn hoặc có thể tái hiện sang chấn của mình trong hoạt động ngày thường.

Đôi khi trẻ tin rằng chúng đã bỏ lỡ các dấu hiệu cảnh báo của sự kiện đau thương. Trong nỗ lực ngăn chặn những tổn thương trong tương lai, trẻ trở nên cảnh giác trong việc tìm kiếm những dấu hiệu cảnh báo rằng điều gì đó tồi tệ sắp xảy ra một lần nữa.

Trẻ em bị PTSD cũng có thể gặp vấn đề với:

Dễ cáu giận và hung hăng
Lo âu
Trầm cảm
Khó khăn trong việc tin tưởng người khác
Sợ hãi
Cảm giác bị cô lập
Tự ti
Hành vi tự hủy hoại bản thân

Ngay cả những trẻ không phát triển PTSD vẫn có thể biểu hiện các vấn đề về cảm xúc và hành vi sau một trải nghiệm đau thương. Dưới đây là một số điều cần chú ý trong thời gian sau một sự kiện sang chấn:

Vấn đề liên quan đến sự cáu giận
Vấn đề liên quan đến khả năng chú ý
Thay đổi trong cách ăn uống
Có những nỗi sợ mới
Gia tăng suy nghĩ về cái chết hoặc sự an toàn
Hay cáu gắt
Mất hứng thú với các hoạt động thường ngày
Khó khăn khi ngủ
Buồn phiền
Từ chối đến trường
Các vấn đề thể chất như đau đầu và đau bụng

Tham Khảo: Sang Chấn Liên Thế Hệ: Những Điều Cần Biết

Hậu Quả Lâu Dài Của Sang Chấn Tuổi Thơ

Các sự kiện đau thương có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của trẻ và điều đó có thể để lại hậu quả suốt đời. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2015 cho thấy rằng một người trải qua tuổi thơ càng bất hạnh thì nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe và thể chất sau này càng cao.

Sang chấn thời thơ ấu có thể làm tăng nguy cơ:

Bệnh hen suyễn
Bệnh tim mạch vành
Trầm cảm
Bệnh tiểu đường
Đột quỵ

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2016 trên tạp chí Psychiatric Times lưu ý rằng tỷ lệ cố tự tử cao hơn đáng kể ở những người trưởng thành từng trải qua sang chấn tâm lý, chẳng hạn như lạm dụng thể chất, lạm dụng tình dục và bạo lực gia đình, khi còn nhỏ.

Tham Khảo: Có Thể Bạn Chưa Biết Rối Loạn Stress Sau Sang Chấn Là Gì?

Sự Gắn Bó Và Các Mối Quan Hệ

Mối quan hệ giữa trẻ với người chăm sóc – dù là cha mẹ, ông bà hay người khác – đều rất quan trọng đối với sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ. Mối quan hệ và sự gắn bó này giúp đứa trẻ học cách tin tưởng người khác, quản lý cảm xúc và tương tác với thế giới xung quanh.

Tuy nhiên, khi một đứa trẻ trải qua một sang chấn khiến chúng không thể tin tưởng hoặc dựa dẫm vào người chăm sóc đó, trẻ có khả năng tin rằng thế giới xung quanh chúng là một nơi đáng sợ và tất cả người lớn đều nguy hiểm. Điều đó khiến cho việc hình thành các mối quan hệ trong suốt thời thơ ấu, bao gồm cả với bạn bè cùng trang lứa, trở nên vô cùng khó khăn và ảnh hưởng kéo dài đến cả khi họ đã trưởng thành.

Những đứa trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì sự gắn bó lành mạnh với người chăm sóc cũng có khả năng gặp khó khăn với các mối quan hệ lãng mạn khi trưởng thành. Một nghiên cứu năm 2008 của Úc về hơn 21.000 người trên 60 tuổi từng là nạn nhân của lạm dụng trẻ em đã báo cáo tỷ lệ có những cuộc hôn nhân và mối quan hệ không hạnh phúc cao hơn.

Làm Thế Nào Để Hỗ Trợ Trẻ Bị Sang Chấn

Sự hỗ trợ của gia đình có thể là chìa khóa để giảm thiểu tác động của sang chấn tâm lý đối với một đứa trẻ. Dưới đây là một số cách để hỗ trợ một đứa trẻ sau một sự kiện đau buồn:

Khuyến khích con bạn nói về cảm xúc của mình và xác thực cảm xúc của con.
Trả lời câu hỏi một cách trung thực.
Đảm bảo với con rằng bạn sẽ làm mọi cách để giữ an toàn cho con.
Hãy tuân thủ thói quen hàng ngày của bạn.

Tùy thuộc vào độ tuổi và nhu cầu của con bạn, trẻ có thể được giới thiệu tới các dịch vụ trị liệu như liệu pháp hành vi nhận thức, liệu pháp vui chơi hoặc liệu pháp gia đình. Thuốc cũng có thể là một lựa chọn để điều trị các triệu chứng của con bạn.

Trong trường hợp trẻ được các chuyên gia về tâm lý trị liệu, các liệu pháp sang chấn cũng có thể được thực hiện. Để hiểu thêm về Liệu Pháp Sang Chấn, bạn có thể tham khảo bài viết phân tích tại đây.

Lời Kết

Chưa bao giờ là quá muộn để tìm kiếm sự giúp đỡ khi nhận ra mình đang phải chịu sang chấn tuổi thơ. Cho dù bạn đã nhận nuôi một thiếu niên bị lạm dụng hơn một thập kỷ trước hay bạn chưa bao giờ nhận được sự giúp đỡ vì những trải nghiệm đau thương mà bạn đã phải chịu đựng cách đây 40 năm, thì việc điều trị vẫn có thể có hiệu quả.

Nguồn: Treating the Effects of Childhood Trauma. Verywell Mind (2020)

Link Gốc

Sang Chấn Tâm Lý - PTSD

Sang Chấn Tuổi Thơ Và Điều Trị