Cách ADOS-2 Giúp Tránh Sai Lầm Khi Đánh Giá Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Đánh giá sai rối loạn phổ tự kỷ không chỉ là một lỗi kỹ thuật – mà có thể ảnh hưởng cả một chặng đường phát triển của trẻ.

Đánh giá rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp giữa quan sát thực tế, phỏng vấn người chăm sóc, và sử dụng các công cụ chuẩn hóa đáng tin cậy. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn tồn tại nhiều sai lầm phổ biến dẫn đến chẩn đoán sai, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến định hướng can thiệp cho trẻ. 

Mỗi sai lầm không chỉ là một con số, mà còn là câu chuyện về những đứa trẻ bị bỏ lỡ cơ hội được can thiệp đúng và kịp thời trong giai đoạn vàng. Hiểu được những sai lầm này và biết cách khắc phục chính là bước quan trọng để đảm bảo trẻ được hỗ trợ đúng cách, đúng nhu cầu.

Bài viết này sẽ giúp bạn:

• Nhận diện những sai lầm phổ biến khi đánh giá rối loạn phổ tự kỷ.
• Hiểu vì sao cần quan sát thực tế và tương tác trực tiếp với trẻ.
• Khám phá vai trò quan trọng của công cụ ADOS-2 trong quy trình đánh giá toàn diện.
• Trang bị kiến thức thực tế để đồng hành cùng trẻ trên hành trình phát triển.

Sai Lầm Thường Gặp Khi Đánh Giá Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Đánh giá rối loạn phổ tự kỷ sai có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, và để phòng tránh, chúng ta cần nhìn thẳng vào thực tế. Theo các chuyên gia, những sai lầm phổ biến nhất thường bao gồm:

• Dựa hoàn toàn vào báo cáo từ phụ huynh: Phụ huynh là người đồng hành quan trọng, nhưng cảm xúc lo lắng, kỳ vọng, hoặc sự thiếu hiểu biết về đặc điểm phát triển ở trẻ em có thể vô tình làm thông tin trở nên thiếu khách quan. Ví dụ, một phụ huynh lo sợ con mình bị gán mác “tự kỷ” có thể cố gắng che giấu một số biểu hiện, hoặc ngược lại, lo lắng thái quá dẫn đến phóng đại các dấu hiệu.
• Thiếu quan sát và tương tác trực tiếp với trẻ: Một đứa trẻ có thể phản ứng rất khác trong môi trường gia đình so với khi ở trường hoặc trong buổi đánh giá. Việc không trực tiếp quan sát trẻ trong nhiều tình huống dễ khiến người đánh giá bỏ lỡ những chi tiết quan trọng, như cách trẻ chơi với người khác, khả năng giao tiếp, hay các hành vi lặp lại.

• Sử dụng công cụ không phù hợp: Một số bảng hỏi và biểu mẫu không được thiết kế cho từng nhóm tuổi hoặc mức độ phát triển cụ thể, dẫn đến kết quả thiếu chính xác. Đôi khi, việc lựa chọn công cụ không phù hợp cũng phản ánh sự thiếu cập nhật kiến thức chuyên môn.
• Nhầm lẫn với các rối loạn khác: Chẩn đoán tự kỷ không phải lúc nào cũng rõ ràng, vì các triệu chứng có thể chồng chéo với một số biểu hiện của các rối loạn khác như rối loạn lo âu xã hội, rối loạn tăng động giảm chú ý. Phân biệt chính xác đòi hỏi kỹ năng quan sát và phân tích sâu sắc.
• Đánh giá quá vội vàng: Đôi khi áp lực thời gian, số lượng ca cần đánh giá, hoặc sự chủ quan khiến chuyên gia kết luận sớm, bỏ qua một số bước quan trọng. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến những chẩn đoán thiếu chính xác, ảnh hưởng lâu dài đến định hướng can thiệp.

>> Tham khảo: Tự Kỷ Là Gì? 16 Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm Tự Kỷ Ở Trẻ

Vai Trò Của ADOS-2 Trong Hạn Chế Sai Lầm

Trong bối cảnh những sai lầm vẫn thường xảy ra, ADOS-2 được xem như một công cụ hỗ trợ mạnh mẽ, giúp hệ thống hóa và chuẩn hóa quá trình đánh giá. Không chỉ đơn thuần là bộ câu hỏi, ADOS-2 là một phương pháp quan sát được thiết kế khoa học, nhằm khơi gợi và ghi nhận những hành vi đặc trưng của trẻ trên phổ tự kỷ trong môi trường tương tác bán cấu trúc.

ADOS-2 mang lại giá trị gì trong đánh giá rối loạn phổ tự kỷ?

• Khơi gợi và quan sát hành vi thực tế: Trẻ được tham gia vào các hoạt động phù hợp độ tuổi, từ đó bộc lộ cách giao tiếp, trí tưởng tượng, và phản ứng xã hội tự nhiên.
• Ghi nhận dữ liệu khách quan: ADOS-2 giảm thiểu cảm tính nhờ hệ thống tiêu chí và mã hóa hành vi rõ ràng.
• Tăng độ chính xác và nhất quán: Nhiều chuyên gia cùng sử dụng ADOS-2 sẽ cho kết quả gần như đồng nhất, giúp loại bỏ sai số do quan điểm cá nhân.
• Tính linh hoạt: ADOS-2 có các module phù hợp cho trẻ nhỏ với khả năng ngôn ngữ khác nhau, đảm bảo tính ứng dụng cao trong thực tế.

Việc áp dụng ADOS-2 không thay thế toàn bộ quy trình đánh giá, nhưng nó đóng vai trò là “mắt xích” quan trọng giúp củng cố dữ liệu quan sát và nâng cao độ tin cậy cho chẩn đoán cuối cùng.

>> Tham khảo: Công Cụ Đánh Giá Rối Loạn Phổ Tự Kỷ: ADOS-2 Tại Viện Tâm Lý Việt Pháp

Làm Thế Nào Để Tránh Sai Lầm Khi Đánh Giá Rối Loạn Phổ Tự Kỷ?

Không có giải pháp duy nhất cho mọi ca đánh giá, nhưng có những nguyên tắc quan trọng cần tuân thủ để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy:

• Kết hợp đa nguồn thông tin: Mỗi trẻ đều có những đặc điểm phát triển riêng, cần lắng nghe từ nhiều tối tiểu hai nguồn thông tin: phụ huynh, giáo viên, và người chăm sóc.
• Dành thời gian tương tác trực tiếp: Quan sát và tương tác trực tiếp không chỉ là một phần, mà là nền tảng quan trọng của quy trình đánh giá.
• Hiểu rõ bối cảnh sống và môi trường của trẻ: Gia đình, trường học, cộng đồng – tất cả đều ảnh hưởng đến cách trẻ bộc lộ hành vi.
• Sử dụng công cụ chuẩn hóa đáng tin cậy như ADOS-2: Để giảm thiểu cảm tính và tăng tính khách quan.
• Xem đánh giá là một quá trình liên tục: Không nên vội vàng kết luận chỉ sau một buổi quan sát hay phỏng vấn ngắn. Để hiểu đúng bản chất của trẻ, cần theo dõi hành vi của trẻ trong nhiều tình huống và qua một khoảng thời gian đủ dài. Trong đó, thời gian tương tác trực tiếp tối thiểu nên là 30 phút

Kết Luận

Đánh giá rối loạn phổ tự kỷ là một nhiệm vụ đầy thách thức, nhưng cũng vô cùng quan trọng. Một chẩn đoán sai có thể dẫn đến hệ quả lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng sống và cơ hội phát triển của trẻ. Bằng cách nhận diện các sai lầm phổ biến và áp dụng những công cụ khoa học như ADOS-2, chúng ta có thể giảm thiểu rủi ro, đảm bảo trẻ nhận được hỗ trợ phù hợp và kịp thời. Là người đồng hành cùng trẻ, hãy luôn trang bị kiến thức, kỹ năng và lòng kiên nhẫn để cùng trẻ bước tiếp trên hành trình phát triển.