Mọi độ tuổi đều có thể phát triển trầm cảm với các dấu hiệu riêng biệt. Không chỉ độ tuổi dậy thì - giai đoạn trẻ phải đối mặt với nhiều thách thức và khó khăn tới từ gia đình, học tập, các mối quan hệ xã hội, mà ngay từ “giai đoạn trẻ em” (từ dưới 13 tuổi), trẻ đã có thể có những dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm.
Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là bất cứ khi nào con mình trong giai đoạn này có những cảm xúc buồn, chán hoặc cô đơn thì có nghĩa là con mắc trầm cảm. Các dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm như buồn bã hoặc tuyệt vọng phải kéo dài dai dẳng và ảnh hưởng rõ rệt đến bản thân trẻ, các mối quan hệ cũng như các hoạt động thường ngày.
Các dấu hiệu và triệu chứng một cách rõ ràng có thể cho thấy trẻ mắc trầm cảm thời thơ ấu - một tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng cần được đánh giá và điều trị kịp thời.
Mặc dù theo nhiều nghiên cứu, cứ năm người trẻ thì có một người đang phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe tâm thần, nhưng một tin tốt là trầm cảm thời thơ ấu có thể được chẩn đoán chính xác và điều trị bằng các liệu pháp tâm lý và thuốc.
Những Dấu Hiệu Cảnh Báo & Triệu Chứng Trầm Cảm Ở Trẻ Em
Trầm Cảm Ở Trẻ Em Khác Gì So Với Phiền Muộn Thông Thường?
Trầm cảm thời thơ ấu ở trẻ em khác với những phiền muộn (blues) hàng ngày mà hầu hết trẻ em sẽ có khi chúng trong giai đoạn này. Tuy nhiên, việc một đứa trẻ cảm thấy buồn bã, cô đơn hoặc cáu kỉnh không có nghĩa là trẻ mắc chứng trầm cảm thời thơ ấu.
Trầm cảm thời thơ ấu là nỗi buồn dai dẳng và khi mắc, đứa trẻ cảm thấy đơn độc, tuyệt vọng, bất lực và vô giá trị. Khi nỗi buồn và sự tuyệt vọng này không dứt, nó sẽ làm gián đoạn mọi phần trong cuộc sống của đứa trẻ, cản trở các hoạt động hàng ngày như việc làm bài tập hay các mối quan hệ bạn bè của trẻ. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của mỗi thành viên trong gia đình. Nếu trầm cảm thời thơ ấu không được điều trị, nó có thể gây rối loạn trầm cảm nghiêm trọng có thể dẫn đến tự tử.
Dấu Hiệu Cảnh Báo & Triệu Chứng
Các triệu chứng của bệnh trầm cảm thời thơ ấu có thể khác nhau, phụ thuộc vào bản thân trẻ và các rối loạn tâm trạng cụ thể mà trẻ có. Nhiều trường hợp ghi nhận rằng trầm cảm thời thơ ấu không được chẩn đoán và điều trị bởi nhiều bậc phụ huynh ghi nhận nó như một sự thay đổi cảm xúc và tâm lý bình thường xảy ra trong quá trình phát triển của trẻ.
Dưới đây, chúng tôi đưa ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trầm cảm ở trẻ em để bạn có thể tham khảo:
Thay đổi cảm giác thèm ăn - tăng hoặc giảm cảm giác thèm ăn
Thay đổi giấc ngủ - mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
Liên tục cảm thấy buồn bã hoặc tuyệt vọng
Khó tập trung
Mệt mỏi và năng lượng thấp
Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi
Suy giảm khả năng tập trung hoặc suy nghĩ
Tăng độ nhạy cảm với sự từ chối
Khó chịu hoặc tức giận
Mất hứng thú với sở thích và các mối quan tâm khác
Khiếu nại về thể chất (chẳng hạn như đau bụng hoặc đau đầu) không đáp ứng với điều trị
Giảm khả năng hoạt động trong các sự kiện và hoạt động ở nhà hoặc với bạn bè, ở trường hoặc trong các hoạt động ngoại khóa, hoặc khi tham gia vào các sở thích hoặc mối quan tâm khác
Xa lánh xã hội
Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử
Thường bộc phát giọng hoặc khóc
Có Phải Trẻ Em Nào Bị Trầm Cảm Cũng Có Tất Cả Những Triệu Chứng Trên?
Câu trả lời là Không. Không phải tất cả trẻ em đều có tất cả các triệu chứng của bệnh trầm cảm thời thơ ấu. Trên thực tế, trẻ em có các triệu chứng trầm cảm thời thơ ấu khác nhau tại các thời điểm khác nhau và trong các bối cảnh khác nhau.
Một số trẻ có thể tiếp tục hoạt động tốt trong các môi trường có hệ thống. Nhưng hầu hết trẻ em bị trầm cảm thời thơ ấu sẽ có những thay đổi rất đáng chú ý trong các hoạt động xã hội, mất hứng thú đến trường, kết quả học tập kém hoặc thay đổi về ngoại hình. Trẻ em cũng có thể bắt đầu sử dụng các chất kích thích, đặc biệt nếu trẻ trên 12 tuổi.
Mặc dù ý định tự tử không không phổ biến ở trẻ em dưới 12 tuổi, nhưng một số trẻ nhỏ vẫn có thể bốc đồng khi chúng buồn bã hoặc tức giận. Các nghiên cứu cho thấy trẻ em gái có nhiều khả năng muốn tự tử hơn.
Trẻ em có tiền sử gia đình bạo lực, lạm dụng rượu, thể chất hoặc tình dục có nguy cơ tự tử cao hơn; do đó, những trẻ kèm theo trầm cảm thời thơ ấu cũng có nguy cơ cao hơn tương tự.
Điều Gì Gây Ra Và Làm Tăng Khả Năng Trầm Cảm Ở Trẻ Em?
Trầm cảm thời thơ ấu hay trầm cảm ở trẻ em vẫn chưa rõ nguyên nhân. Trẻ có thể mắc bởi bất kỳ sự kết hợp nào của các yếu tố liên quan đến sức khỏe thể chất, các sự kiện xảy ra trong cuộc sống, tiền sử gia đình, môi trường, sự di truyền về tính dễ bị tổn thương hoặc các rối loạn sinh hóa.
Cứ 40 trẻ em ở Hoa Kỳ thì có khoảng một trẻ mắc trầm cảm thời thơ ấu. Dưới 10 tuổi, trầm cảm ở trẻ em trai phổ biến hơn đáng kể và đến 16 tuổi, trẻ em gái có tỷ lệ mắc bệnh trầm cảm nhiều hơn.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng, tại bất kỳ thời điểm nào, 10% đến 15% trẻ em và thanh thiếu niên có một số triệu chứng trầm cảm. Một đứa trẻ có nguy cơ bị trầm cảm khi còn nhỏ nếu chúng có tiền sử gia đình bị trầm cảm, đặc biệt là cha hoặc mẹ từng bị trầm cảm ở thời thơ ấu. Khi đứa trẻ bị trầm cảm, chúng có nguy cơ phát triển một chứng trầm cảm khác trong vòng 5 năm tới.
Ngoài ra, Nhiều chuyên gia đặt câu hỏi liệu trẻ nhỏ có thể phát triển chứng rối loạn lưỡng cực thực sự hay không, mặc dù dựa trên tính phổ biến cho thấy rối loạn lưỡng cực xảy ra nhiều ở thanh thiếu niên hơn là ở trẻ nhỏ. Rối loạn lưỡng cực cũng có thể xảy ra với rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD hoặc ADD), rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), hoặc rối loạn hành vi (CD).
Xem Thêm: Giấc Ngủ & Trầm Cảm
Chẩn Đoán Và Điều Trị Cho Trẻ Em Mắc Trầm Cảm Như Thế Nào?
Chẩn Đoán
Nếu con bạn có các triệu chứng trầm cảm kéo dài ít nhất hai tuần, bạn nên lên lịch thăm khám với các bác sĩ nhi. Bạn cũng nên tham khảo ý kiến của chuyên gia sức khỏe tâm thần chuyên điều trị chứng trầm cảm cho trẻ nhỏ.
Đánh giá sức khỏe tâm thần đối với chứng trầm cảm ở trẻ em nên bao gồm các cuộc phỏng vấn với bạn và con bạn. Ngoài ra, các bài test tâm lý có thể hữu ích để làm rõ chẩn đoán và đưa ra các khuyến nghị điều trị. Thông tin từ giáo viên, bạn bè, bạn học có thể hữu ích cho việc chỉ ra rằng các triệu chứng trầm cảm ở thời thơ ấu xuất hiện trong các hoạt động khác nhau của con bạn và cho thấy có một sự thay đổi rõ rệt so với hành vi trước đó.
Không có bài kiểm tra cụ thể nào - về mặt y khoa hoặc về tâm lý - có thể chỉ ra rõ ràng chứng trầm cảm ở thời thơ ấu. Nhưng các công cụ như bảng câu hỏi (cho cả trẻ và cha mẹ) và các cuộc phỏng vấn của chuyên gia sức khỏe tâm thần bao gồm việc xem xét tiền sử trầm cảm một cách cẩn thận có thể giúp đưa ra chẩn đoán chính xác.
Điều Trị
Đối với việc điều trị, các lựa chọn cho trẻ bị trầm cảm thời thơ ấu cũng tương tự như cho người lớn. Chúng bao gồm liệu pháp tâm lý và sử dụng thuốc. Bác sĩ của con bạn có thể đề nghị liệu pháp tâm lý trước và xem xét thuốc chống trầm cảm như một lựa chọn bổ sung nếu các triệu chứng nghiêm trọng hoặc nếu không có cải thiện đáng kể chỉ với liệu pháp tâm lý.
Các nghiên cứu tốt nhất cho đến nay chỉ ra rằng sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc là phương pháp điều trị trầm cảm hiệu quả nhất ở trẻ em.
Tuy nhiên, FDA cũng cảnh báo rằng thuốc chống trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ suy nghĩ và hành vi tự sát ở trẻ em và thanh thiếu niên bị trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc, hãy chia sẻ với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần để được hỗ trợ tốt nhất.
Thuốc Chống Trầm Cảm Có Thực Sự Có Tác Dụng Đối Với Trầm Cảm Ở Trẻ Em?
Một số lượng lớn các nghiên cứu thử nghiệm đã cho thấy hiệu quả của thuốc trầm cảm trong việc làm giảm các triệu chứng trầm cảm ở trẻ em. Một nghiên cứu do Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia tài trợ đã xem xét các cách tiếp cận khác nhau để điều trị trầm cảm cho thanh thiếu niên bị trầm cảm từ trung bình đến nặng và phát hiện ra rằng 71% thanh thiếu niên được điều trị kết hợp giữa thuốc chống trầm cảm và liệu pháp tâm lý có ít triệu chứng hơn. Ngoài ra, hơn 60% trẻ em chỉ dùng thuốc đã có cải thiện nhất định đối với tình trạng bệnh.
Tầm Nhìn Dài Hạn Đối Với Bệnh Trầm Cảm Ở Trẻ Em Là Gì?
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng trầm cảm ở trẻ em lần đầu tiên xảy ra ở lứa tuổi nhỏ hơn so với những gì đã được suy nghĩ trước đây. Và, giống như ở người lớn, trầm cảm có thể tái phát sau này trong cuộc đời.
Bệnh trầm cảm thường xuất hiện cùng lúc với các bệnh thể chất khác. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trầm cảm có thể dẫn đến bệnh tâm thần nghiêm trọng hơn ở giai đoạn sau trong cuộc đời nên việc chẩn đoán, điều trị sớm và theo dõi chặt chẽ là rất quan trọng.
Một Số Câu Hỏi Khác?
Trầm Cảm Có Thể Tự Khỏi Mà Không Cần Điều Trị Hay Không?
Trầm cảm ở trẻ em có xu hướng đến và đi theo từng đợt. Có thể có sự phục hồi một cách tự phát khi trẻ mắc chứng trầm cảm thời thơ ấu. Tuy nhiên, một khi đứa trẻ bị trầm cảm một lần ở thời thơ ấu, chúng có nhiều khả năng bị trầm cảm trở lại. Nếu không điều trị chứng trầm cảm ở trẻ em, hậu quả của bệnh trầm cảm có thể vô cùng nghiêm trọng.
Trầm Cảm Thời Thơ Ấu: Dấu Hiệu Cảnh Báo Tự Tử?
Cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác với những dấu hiệu của bệnh trầm cảm có nguy cơ tự tử. Cuối cùng, hãy tìm hiểu các dấu hiệu cảnh báo về hành vi tự tử ở trẻ em. Chúng bao gồm:
Tập trung vào các chủ đề bệnh tật và tiêu cực
Tai nạn thường xuyên
Cho đi tài sản hoặc các vật dụng sở hữu cá nhân
Gia tăng các hành vi có tính hành động
Tăng hoặc giảm biểu hiện cảm xúc như khóc
Gia tăng các hành vi chấp nhận rủi ro
Các triệu chứng trầm cảm (thay đổi ăn, ngủ hoặc sinh hoạt)
Xa cách với xã hội
Lạm dụng chất gây nghiện
Nói về cái chết
Nói về việc tự tử, cảm thấy tuyệt vọng hoặc bất lực
Có Thể Ngăn Chặn Trầm Cảm Ở Trẻ Em Hay Không?
Khá khó để có thể ngăn chặn trầm cảm ở trẻ em khi di truyền được cân nhắc là một nguy cơ lớn. Trẻ em có tiền sử gia đình bị trầm cảm có nhiều nguy cơ bị trầm cảm khi còn nhỏ. Trẻ em có cha mẹ bị trầm cảm có xu hướng phát triển giai đoạn đầu của bệnh trầm cảm sớm hơn so với trẻ có cha mẹ không bị trầm cảm. Trẻ em từ các gia đình rối loạn chức năng, hoặc các gia đình có tính chất bạo lực, lạm dụng cũng có nguy cơ bị trầm cảm ở tuổi thơ cao hơn.
Việc ngăn chặn trầm cảm ở trẻ em đòi hỏi nhiều yếu tố, trong đó nhận thức của cha mẹ về các dấu hiệu và triệu chứng trầm cảm ở trẻ em là vô cùng quan trọng.
Xem Thêm: Trầm Cảm Không Buồn
Lời Kết
Trầm cảm có thể xảy ra ở bất kì độ tuổi nào, dù ở người lớn hay trẻ em. Ở mỗi giai đoạn, trầm cảm có thể bị nhầm lẫn với những biểu hiện mà chúng ta cho rằng chúng là điều thông thường xảy ra trong tiến trình phát triển. Do đó, đặc biệt ở độ tuổi trẻ em dưới 13 tuổi, mỗi người lớn - các bậc phụ huynh cần có nhận thức rõ ràng hơn đối với các dấu hiệu và triệu chứng trầm cảm ở con trẻ.
Việc tìm kiếm các hỗ trợ từ các chuyên gia, nhà trị liệu tâm lý là điều cần thiết để chẩn đoán sớm và thiết lập những điều kiện có lợi, giúp trẻ phòng tránh các ảnh hưởng từ trầm cảm thời thơ ấu và các nguy cơ tiềm ẩn trong tương lai.
Bài viết được tham khảo từ các nguồn:
1. Childhood Depression - WebMD
2. Childhood Depression: How to Help Your Child - Healthline
3. What To Know About Childhood Depression - Verywellmind