Có bao giờ bạn tự hỏi tại sao một số người luôn cảm thấy lo lắng trong tình yêu, còn người khác lại dễ dàng rời đi mà không hối tiếc? Những kiểu gắn bó từ thời thơ ấu có thể là yếu tố tiềm ẩn chi phối phản ứng của chúng ta trong các mối quan hệ hiện tại. Khám phá kiểu gắn bó của bản thân có thể giúp bạn xây dựng mối quan hệ lành mạnh và bền vững hơn.

Thuyết Gắn Bó Và Các Kiểu Gắn Bó

Thuyết gắn bó được phát triển bởi nhà phân tâm học John Bowlby, người đã dành nhiều thời gian nghiên cứu lý do tại sao trẻ nhỏ lại rất buồn bã khi tách rời khỏi cha mẹ. Ông phát hiện rằng trẻ sơ sinh cần người chăm sóc để đáp ứng các nhu cầu cơ bản. Khi không cảm thấy an toàn, trẻ sẽ sử dụng các hành vi như khóc, bám víu, hoặc tìm kiếm cha mẹ để cảm thấy yên tâm.

>>> Tham khảo: Phương Pháp Nuôi Dạy Con Kiểu “Gắn Bó”

Dựa trên nền tảng này, các nghiên cứu sau đó mở rộng về kiểu gắn bó ở người trưởng thành. Khi lớn lên, mỗi người đều phát triển kiểu gắn bó riêng, dựa vào cách mà cha mẹ hoặc người chăm sóc đáp ứng nhu cầu của họ. Những kiểu gắn bó này có thể ảnh hưởng đến cách chúng ta hình thành các mối quan hệ thân thiết và nhìn nhận bản thân trong cuộc sống. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, kiểu gắn bó của bạn có thể tác động đến mức độ hạnh phúc tổng thể.

Chúng ta thường nghe nói về 4 kiểu gắn bó chính, được chia thành hai loại: an toàn và không an toàn.

Gắn bó an toàn: Nếu các nhu cầu của bạn khi còn nhỏ thường xuyên được đáp ứng, bạn có khả năng sẽ phát triển kiểu gắn bó an toàn hoặc gắn bó lành mạnh. Khi trưởng thành, bạn dễ dàng cảm thấy tin tưởng và hài lòng trong các mối quan hệ, tự tin rằng người khác sẽ có mặt khi bạn cần.
Gắn bó không an toàn: Nếu nhu cầu không được đáp ứng hoặc bị phớt lờ, bạn có thể phát triển kiểu gắn bó không an toàn. Điều này có thể khiến bạn gặp khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ thân thiết khi trưởng thành, thậm chí khó khăn trong việc tin tưởng người khác.

Các Kiểu Gắn Bó Không An Toàn

Gắn Bó Lo Âu – Bận Tâm

Với kiểu gắn bó lo âu – bận tâm, bạn dễ dàng cảm thấy lo lắng về việc không được yêu thương hoặc sợ mất mát. Bạn có thể:

Dành nhiều thời gian suy nghĩ về mối quan hệ.
Cần sự trấn an từ đối phương.
Dễ ghen tuông và nhạy cảm với cảm xúc của người khác.

Những lo lắng này có thể khiến bạn dễ nghi ngờ, luôn sợ rằng đối tác đang muốn rời bỏ mình, hoặc suy diễn những hành động vô tình của họ thành dấu hiệu rạn nứt trong mối quan hệ.

Gắn Bó Né Tránh – Xa Lánh

Nếu bạn có kiểu gắn bó né tránh – xa lánh, bạn có xu hướng:

Thích ở một mình và cảm thấy khó phụ thuộc vào ai đó.
Lo sợ rằng sự thân thiết sẽ khiến bạn mất đi độc lập.

Thay vì không quan tâm đến người khác, người có kiểu gắn bó này thường tự bảo vệ mình và giữ khoảng cách để tránh bị tổn thương.

Gắn Bó Sợ Hãi – Né Tránh

Nếu bạn thuộc kiểu gắn bó sợ hãi – né tránh, bạn sẽ:

Cảm thấy mâu thuẫn với mối quan hệ thân thiết – vừa muốn yêu thương vừa sợ bị tổn thương.
Có xu hướng che giấu cảm xúc của mình để không phải đối diện với cảm giác bị tổn thương.

Điều này có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn trong mối quan hệ, khi bạn cố gắng tránh cảm xúc nhưng lại bị nó kiểm soát, gây ra những đợt cảm xúc mạnh mẽ khiến bạn choáng ngợp.

Rối Loạn Gắn Bó

Khi nhắc đến rối loạn gắn bó, chúng ta đang nói về những khó khăn trong việc hình thành và duy trì sự kết nối cảm xúc với người khác, đặc biệt là ở trẻ em. Tình trạng này thường bắt nguồn từ những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ, chẳng hạn như bị bỏ rơi hoặc lạm dụng, khiến trẻ mất đi cơ hội trải nghiệm cảm giác an toàn và được yêu thương.

Theo thời gian, rối loạn gắn bó có thể tạo nên những ảnh hưởng sâu sắc đến cách trẻ phát triển cảm xúc, kỹ năng xã hội, và khả năng thiết lập các mối quan hệ thân thiết khi trưởng thành.

Theo Cẩm Nang Chẩn Đoán và Thống Kê Rối Loạn Tâm Thần DSM-5, rối loạn gắn bó được phân loại thành hai loại chính, mỗi loại thể hiện những thách thức riêng biệt trong việc thiết lập kết nối và duy trì mối quan hệ an toàn:

Rối loạn gắn bó phản ứng (RAD): Trẻ mắc RAD thường có xu hướng né tránh người chăm sóc, thiếu biểu hiện cảm xúc và gặp khó khăn khi tạo dựng mối quan hệ. Các em ít khi tỏ ra thân thiết hay phụ thuộc vào người khác, thậm chí trong những tình huống đòi hỏi sự giúp đỡ hoặc an ủi. Điều này có thể làm cho trẻ trở nên xa cách và khó gần gũi, ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý theo cách riêng biệt.
Rối loạn tương tác xã hội không phân biệt (DSED): Trái ngược với RAD, trẻ mắc DSED có xu hướng quá cởi mở và dễ dàng thân thiết với người lạ, không phân biệt cảm xúc giữa người quen và người xa lạ. Dù có được sự chăm sóc tốt từ gia đình, trẻ mắc DSED vẫn dễ dàng tìm kiếm sự gần gũi từ người khác mà không cần xem xét mức độ tin tưởng.

Hiện tại, không có chẩn đoán chính thức nào về rối loạn gắn bó ở người trưởng thành. Tuy nhiên, những người từng gặp khó khăn về gắn bó trong giai đoạn trưởng thành có thể đang mang theo những dấu hiệu của RAD hoặc DSED mà không được chẩn đoán từ nhỏ. Nếu không được điều trị, RAD và DSED có thể tiếp tục ảnh hưởng đến các mối quan hệ khi trưởng thành. Ví dụ, người lớn có xu hướng né tránh gắn bó có thể gặp khó khăn trong việc tiết lộ bản thân, thiếu sự thân mật trong các mối quan hệ liên cá nhân, và cảm thấy khó khăn khi duy trì sự gắn kết với bạn đời.

Nhận biết sớm các dấu hiệu của rối loạn gắn bó và can thiệp kịp thời có thể giúp cải thiện kỹ năng cảm xúc và xã hội, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng các mối quan hệ lành mạnh trong tương lai.

Làm Gì Khi Người Thân Có Kiểu Gắn Bó Không Lành Mạnh?

Khi bạn nhận thấy người thân có những biểu hiện của kiểu gắn bó không lành mạnh, dưới đây là một số gợi ý hữu ích:

Với kiểu gắn bó lo âu:

Luôn giao tiếp rõ ràng và kiên nhẫn trấn an.
Thông báo trước lịch trình để giúp họ không lo lắng.
Thiết lập ranh giới rõ ràng để không bị cuốn vào vòng lo âu của đối phương.

Với kiểu gắn bó né tránh:

Tôn trọng sự độc lập và không ép buộc họ phải chia sẻ cảm xúc.
Cho phép họ có thời gian riêng và không tạo áp lực về cảm xúc.

Với rối loạn gắn bó:

Duy trì sự nhất quán và tạo môi trường an toàn.
Hỗ trợ họ xây dựng kỹ năng điều chỉnh cảm xúc và khuyến khích tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia.

Can Thiệp Và Điều Trị Rối Loạn Gắn Bó

Việc hỗ trợ chuyên nghiệp là rất quan trọng với trẻ em nghi ngờ mắc RAD hoặc DSED. Các chuyên gia tâm lý có thể làm việc với cả trẻ và gia đình để tạo ra những thay đổi tích cực, giúp trẻ xây dựng mối quan hệ lành mạnh trong tương lai.

Ở người trưởng thành, dù không thể thay đổi hoàn toàn kiểu gắn bó đã hình thành từ nhỏ, bạn vẫn có thể làm việc với chuyên gia để cải thiện mối quan hệ và hướng đến kiểu gắn bó an toàn. Việc tìm hiểu và làm quen với những cảm xúc, suy nghĩ của mình là bước đầu tiên để thay đổi các mô thức không lành mạnh và phát triển cách kết nối mới với những người xung quanh.

Bạn Thuộc Kiểu Gắn Bó Nào?

Nếu bạn tò mò về kiểu gắn bó của mình và muốn khám phá sâu hơn, hãy thử làm một bài kiểm tra về gắn bó để hiểu rõ bản thân hơn nhé. Chỉ khi nhận thức và hiểu được kiểu gắn bó của mình, chúng ta mới có thể phát triển những mối quan hệ lành mạnh, hạnh phúc hơn.

Khám phá kiểu gắn bó của bạn TẠI ĐÂY.

Hy vọng bài viết giúp bạn có thêm hiểu biết về rối loạn gắn bó và cách nó ảnh hưởng đến mối quan hệ. Việc thấu hiểu chính mình là chìa khóa giúp bạn xây dựng những mối quan hệ chất lượng, bền vững trong cuộc sống.

Tham khảo:

Raypole, C. (2024, 26 janvier). How attachment disorders impact your relationships. Healthline. https://www.healthline.com/health/attachment-disorder-in-adults#in-adults.

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn

Source link

Hôn Nhân & Gia Đình

Rối Loạn Gắn Bó – Chúng Ta Thực Sự Cần Gì Trong Các Mối Quan Hệ?