Nguyên Nhân Sa Sút Trí Tuệ Thứ Phát

Sa sút trí tuệ thứ phát không phải là một quá trình thoái hóa thần kinh không thể đảo ngược mà thường bắt nguồn từ các bệnh lý tiềm ẩn hoặc yếu tố bên ngoài tác động lên não bộ. Điều này có nghĩa là nếu xác định đúng nguyên nhân và điều trị kịp thời, tình trạng suy giảm nhận thức có thể được cải thiện hoặc thậm chí phục hồi. 

Sa Sút Trí Tuệ Thứ Phát Là Gì?

Sa sút trí tuệ thứ phát là tình trạng suy giảm nhận thức do một bệnh lý tiềm ẩn hoặc yếu tố bên ngoài tác động, thay vì xuất phát từ các bệnh thoái hóa thần kinh không thể hồi phục như Alzheimer. Điều quan trọng là một số trường hợp sa sút trí tuệ thứ phát có thể được cải thiện hoặc thậm chí chữa khỏi nếu nguyên nhân được phát hiện và điều trị kịp thời.

>> Tham khảo: Những Nguyên Nhân Suy Giảm Nhận Thức Ở Người Cao Tuổi

Nguyên Nhân Sa Sút Trí Tuệ Thứ Phát

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sa sút trí tuệ thứ phát, bao gồm các rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng, nhiễm độc, tổn thương não và bệnh lý tự miễn. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

Rối Loạn Chuyển Hóa Và Thiếu Hụt Dinh Dưỡng

• Thiếu Vitamin B12: Sự thiếu hụt này có thể gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng, dẫn đến suy giảm trí nhớ và lú lẫn.
• Rối Loạn Tuyến Giáp (Suy Giáp, Cường Giáp): Nếu không kiểm soát kịp thời, tình trạng này có thể ảnh hưởng đến chức năng nhận thức, gây giảm tập trung và thay đổi tâm trạng.
• Suy Gan Hoặc Suy Thận: Khi chức năng gan hoặc thận suy giảm, các độc tố có thể tích tụ trong cơ thể, ảnh hưởng đến não bộ và gây ra tình trạng lú lẫn, mất trí nhớ.

Nhiễm Trùng Ảnh Hưởng Đến Não Bộ

• HIV/AIDS: Nhiễm HIV có thể dẫn đến viêm não, gây suy giảm nhận thức nghiêm trọng.
• Giang Mai Thần Kinh: Nếu không được điều trị kịp thời, vi khuẩn giang mai có thể tấn công hệ thần kinh trung ương, gây sa sút trí tuệ.
• Viêm Màng Não Và Viêm Não: Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus có thể gây viêm não, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ và khả năng tư duy.

Nhiễm Độc Và Tác Dụng Phụ Của Thuốc

• Nghiện Rượu Mãn Tính: Tiêu thụ rượu lâu dài có thể dẫn đến hội chứng Korsakoff, gây tổn thương trí nhớ nghiêm trọng.
• Ngộ Độc Kim Loại Nặng (Chì, Thủy Ngân, Nhôm): Tiếp xúc với kim loại nặng trong thời gian dài có thể làm tổn thương não không thể hồi phục.
• Tác Dụng Phụ Của Một Số Loại Thuốc: Một số thuốc an thần, thuốc kháng histamin hoặc thuốc chống loạn thần có thể gây suy giảm nhận thức, nhưng tình trạng này có thể phục hồi nếu ngừng sử dụng thuốc.

>> Tham khảo: So Sánh Giữa Điều Trị Tâm Lý Và Điều Trị Bằng Thuốc 

Tổn Thương Não Và Bệnh Lý Thần Kinh

• Chấn Thương Sọ Não Lặp Đi Lặp Lại: Các chấn thương đầu do tai nạn hoặc chơi thể thao có thể gây suy giảm nhận thức dần dần.
• Tụ Máu Dưới Màng Cứng: Khi máu tụ trong não do chấn thương, nó có thể chèn ép mô não và gây rối loạn trí nhớ.
• Khối U Não: Các khối u phát triển trong não có thể ảnh hưởng đến chức năng nhận thức, làm suy giảm trí nhớ và khả năng tập trung.

Bệnh Tự Miễn Và Viêm Nhiễm Ảnh Hưởng Đến Não Bộ

• Bệnh Đa Xơ Cứng: Viêm mãn tính hệ thần kinh trung ương có thể gây suy giảm nhận thức.
• Lupus Ban Đỏ Hệ Thống: Một số trường hợp lupus có thể ảnh hưởng đến não, gây mất trí nhớ và giảm khả năng tư duy.
• Viêm Não Tự Miễn: Khi hệ miễn dịch tấn công mô não, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng sa sút trí tuệ.

Tràn Dịch Não Áp Lực Bình Thường (HPN)

Sự tích tụ dịch não tủy trong não có thể gây ra triệu chứng sa sút trí tuệ kèm theo rối loạn dáng đi và mất kiểm soát tiểu tiện. Trong nhiều trường hợp, phẫu thuật đặt ống dẫn lưu có thể giúp cải thiện tình trạng này.

Triệu Chứng Sa Sút Trí Tuệ Thứ Phát

Các triệu chứng có thể khác nhau tùy vào nguyên nhân gây bệnh, nhưng thường bao gồm:

• Suy Giảm Trí Nhớ: Người bệnh có thể quên thường xuyên, gặp khó khăn khi ghi nhớ thông tin mới.
• Rối Loạn Ngôn Ngữ: Khó tìm từ, khó hiểu lời nói hoặc giao tiếp kém hiệu quả.
• Mất Phương Hướng: Không xác định được thời gian, địa điểm hoặc lạc đường.
• Giảm Khả Năng Tập Trung: Người bệnh dễ bị phân tâm, khó hoàn thành các công việc đơn giản.
• Thay Đổi Hành Vi Và Cảm Xúc: Dễ cáu gắt, thờ ơ hoặc có biểu hiện trầm cảm.
• Khó Thực Hiện Các Công Việc Hàng Ngày: Việc tự chăm sóc cá nhân hoặc thực hiện các nhiệm vụ quen thuộc trở nên khó khăn hơn.

Chẩn Đoán Sa Sút Trí Tuệ Thứ Phát

Chẩn đoán sớm rất quan trọng để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Khám Lâm Sàng: Đánh giá các triệu chứng nhận thức, thần kinh và bệnh sử.
• Đánh Giá Tâm Lý Thần Kinh: Kiểm tra mức độ suy giảm trí nhớ, khả năng tập trung và tư duy logic.
• Xét Nghiệm Máu: Kiểm tra thiếu hụt vitamin, rối loạn chuyển hóa hoặc nhiễm trùng.
• Chụp Não (MRI, CT-Scan): Phát hiện khối u, tụ máu, teo não hoặc tràn dịch não.
• Chọc Dịch Não Tủy: Kiểm tra các dấu hiệu viêm nhiễm hoặc bệnh lý thần kinh khác.

Điều Trị Và Phòng Ngừa Sa Sút Trí Tuệ Thứ Phát

Việc điều trị sa sút trí tuệ thứ phát phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Lưu ý, bạn cần đưa người bệnh đến các cơ sở y tế có chuyên môn được cấp phép để khám và điều trị theo sự chỉ dẫn của bác sỹ.

• Thiếu Vitamin B12 → Bổ sung vitamin qua đường uống hoặc tiêm giúp cải thiện tình trạng suy giảm nhận thức.
• Rối Loạn Tuyến Giáp → Điều trị bằng hormone tuyến giáp, giúp đổng định chức năng não bộ.
• Nhiễm Trùng (HIV, Giang Mai, Viêm Não, Viêm Màng Não) → Sử dụng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus theo chỉ định của bác sỹ.
• Tác Dụng Phụ Của Thuốc → Điều chỉnh liều lượng hoặc thay đổi thuốc theo giám sát và chỉ định của bác sỹ.
• Tràn Dịch Não → Phẫu thuật đặt ống dẫn lưu dịch não để phục hồi chức năng não bộ.
• Lạm Dụng Rượu → Cai rượu và bổ sung dinh dưỡng để phục hồi não bộ.

Bên cạnh các biện pháp điều trị, việc phòng ngừa sa sút trí tuệ thứ phát cũng đóng vai trò quan trọng. Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin và khoáng chất sẽ giúp duy trì sức khỏe não bộ. Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn như rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng hoặc các bệnh lý thần kinh để có biện pháp can thiệp kịp thời. 

Tiên Lượng

Một số dạng sa sút trí tuệ thứ phát có thể được chữa khỏi hoàn toàn nếu được điều trị kịp thời. Trong khi đó, những trường hợp khác chỉ có thể cải thiện phần nào, đòi hỏi theo dõi lâu dài và điều chỉnh liệu pháp để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.

Kết Luận

Sa sút trí tuệ thứ phát là tình trạng suy giảm nhận thức do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng một số trường hợp có thể được điều trị và phục hồi. Việc phát hiện sớm và có hướng điều trị kịp thời sẽ giúp người bệnh cải thiện chất lượng sống và duy trì khả năng tư duy tốt hơn.

Nguồn tham khảo

Huang, J. (2023, February 9). Démence. Manuels MSD Pour Le Grand Public. https://www.msdmanuals.com/fr/accueil/troubles-du-cerveau–de-la-moelle-%C3%A9pini%C3%A8re-et-des-nerfs/syndrome-confusionnel-et-d%C3%A9mence/d%C3%A9mence 

La démence, une maladie répandue. (n.d.). https://www.enableme.ch/fr/disabilities/la-demence-une-maladie-repandue-122?gad_source=1&gclid=Cj0KCQjwhMq-BhCFARIsAGvo0KdRFfFZKZJsMVEhiDIwQljRh47qMH_LhZ0A-njqedPjmmLY7Q35zRsaAvGJEALw_wcB