Mười Điều Cần Biết Về Hiện Tượng Déjà vu

Có lẽ chúng ta đã từng nghe đến khái niệm Deja vu, có thể là qua một bộ phim, một bài hát, một tình tiết trong một cuốn sách hay một nhà hàng lấy cảm hứng từ hiện tượng này. Bạn băn khoăn không biết Déjà vu là gì, liệu mình đã từng trải qua nó hay chưa và có bí mật nào đằng sau khái niệm này không? Dưới đây là những thông tin cơ bản giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng này.

“Déjà vu” Là Gì?

Déjà vu được dịch theo nghĩa đen từ tiếng Pháp có nghĩa là “đã nhìn thấy”. Đó là cảm giác đã nhìn thấy một điều gì đó nhưng đi kèm với việc biết rằng bạn chưa thực sự nhìn thấy nó, đó là lý do tại sao nó khiến nhiều người mất cảnh giác. Nó được cho là tương đương với một “trục trặc” não nhỏ, với hai luồng suy nghĩ xung đột.

Deja vu lần đầu tiên được mô tả trong tài liệu khoa học vào cuối những năm 1800, nhưng phải mất gần một thế kỷ sau, hiện tượng này mới được định nghĩa một cách thống nhất phù hợp cho mục đích nghiên cứu. Theo đó, Tiến sĩ Vernon Neppe đã đề xuất một định nghĩa về hiện tượng Deja vu vào năm 1979, đó là: “Bất kỳ ấn tượng chủ quan và không phù hợp nào về sự quen thuộc của trải nghiệm hiện tại với một quá khứ không xác định”.

Bạn đang tự hỏi về nguyên nhân của hiện tượng này? Bài viết nguyên nhân của Déjà vu sẽ giúp bạn hiểu vì sao nó xảy ra. 

Ai Sẽ Trải Qua Hiện Tượng Déjà vu?

Mặc dù trên thực tế, cảm giác Déjà vu là giống nhau giữa những người có bộ não khỏe mạnh và những người mắc bệnh thần kinh nhưng tồn tại những điều khác nhau đang xảy ra trong não ở mỗi trường hợp này.

Những người trải nghiệm Déjà vu thường xuyên hơn cho thấy ít chất xám hơn những người không trải qua chúng. Chất xám là lớp ngoài cùng của não, chịu trách nhiệm kiểm soát chuyển động, trí nhớ và cảm xúc. Thông thường, bộ não càng có nhiều chất xám thì chúng hoạt động càng hiệu quả. Ở những người mắc bệnh thần kinh, ba phần của não bộ bị ảnh hưởng: hồi hải mã, hồi cận hải mã và tân vỏ não thái dương – những khu vực liên quan đến việc hình thành và lưu giữ ký ức.

Đối với những người bị động kinh và Déjà vu, các nhà khoa học đã quan sát thấy những thay đổi trong mạch trí nhớ. Còn đối với những người khỏe mạnh trải nghiệm Déjà vu, những thay đổi trong mạch cảm xúc được thấy ở họ khi trải qua hiện tượng này. Déjà vu được cho là tín hiệu bất thường bên trong thùy thái dương giữa, nơi chi phối quá trình xử lý ký ức, đặc biệt là ký ức hình ảnh.

Tham khảo: 5 Giai đoạn của trí nhớ

Trong giới y học, Déjà vu được hiểu rõ nhất là một triệu chứng của bệnh động kinh thùy thái dương hoặc bệnh tâm thần phân liệt. Cả hai tình trạng trên đều liên quan đến hiện tượng này – mặc dù các nhóm bệnh nhân mắc các chứng bệnh khác nhau có thể có được trải nghiệm khác nhau với hiện tượng Déjà vu. Ví dụ, những người mắc hội chứng tâm thần phân liệt có thể trải nghiệm Déjà vu kéo dài hơn và liên quan đến cảm giác mất nhân cách dữ dội hơn. (Tuy nhiên, Dejavu không phải rối loạn nhân cách)

Tuy nhiên, Déjà vu cũng thường xảy ra với những người không mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh lý nào. Ước tính cứ ba người thì có hai người khẳng định đã từng trải qua Déjà vu vào một thời điểm nào đó trong đời.

Mười Điều Cần Biết Về Déjà vu

1. Trung bình, những người báo cáo trải nghiệm Déjà vu trải qua nó khoảng một lần mỗi năm.

2. Déjà vu thường xảy ra nhiều nhất trong giai đoạn căng thẳng hoặc mệt mỏi tột độ.

3. Cả nam và nữ điều có những trải nghiệm Déjà vu như nhau.

4. Sự xuất hiện của Déjà vu giảm dần theo tuổi tác.

5. Những người có trình độ học vấn cao hơn và có địa vị kinh tế xã hội cao hơn có nhiều khả năng trải nghiệm Déjà vu hơn.

6. Déjà vu có thể được tạo ra bởi sự kích thích điện của vỏ não và các cấu trúc não sâu hơn.

7. Những người thường xuyên đi du lịch trải nghiệm Déjà vu nhiều hơn những người không đi du lịch, có thể là do họ có nhiều cơ hội để khám phá và tìm hiểu về những địa điểm mới lạ hơn.

8. Một số người trải nghiệm Déjà vu nói rằng trải nghiệm này giống như một giấc mơ trước đó.

9. Đối lập với Déjà vu là Jamais vu – hay được dịch thô là “chưa từng thấy”. Jamais vu là một hiện tượng mà trong đó, những điều bình thường có vẻ xa lạ. Hiện tượng này được báo cáo và ghi nhận ít thường xuyên hơn nhiều so với Déjà vu.

10. Nhiều mô hình khác nhau đã được đề xuất để giải thích Déjà vu. Ví dụ, mô hình Phân tách nhận thức (split – perception) đề cập đến hiện tượng mà trong đó sự chú ý của một người đối với một hoạt động được chia thành hai nhận thức riêng biệt bởi một sự phân tâm, có thể thoáng qua như một cái chớp mắt. Nhận thức đầu tiên xảy ra ở dưới ngưỡng khi sự chú ý của một người bị suy giảm. Ví dụ: nếu bạn chuẩn bị khởi động ô tô và bạn bị phân tâm bởi một con ruồi trên cửu kính ô tô trong giây lát thì khi bạn tập trung trở lại để khởi động ô tô, nhận thức ban đầu về việc tra chìa khóa vào ổ cắm khởi động có thể được coi là đã xảy ra xa hơn trong quá khứ.

Tham khảo: Tái cấu trúc nhận thức

Lời Kết

Các nhà nghiên cứu vẫn còn đang trong quá trình nghiên cứu và tìm hiểu thêm nhiều điều khác về Déjà vu. Số lượng các nghiên cứu về chủ đề này còn hạn chế là bởi sự thiên lệch hoặc do kích thước mẫu còn nhỏ và các vấn đề về tính hợp lệ của cấu trúc, cũng như thành kiến ​​chung cho rằng cần gộp Déjà vu với các hiện tượng huyền bí. Trong tương lai, các nhà khoa học sẽ còn cung cấp thêm những nghiên cứu đáng tin cậy và sâu rộng hơn về hiện tượng này.

Nguồn: 

1. Psychology Today – 10 Things to Know About Déjà Vu

2. What Is Déjà Vu and Why Do We Experience It?