+84 (024)37625838 | +84 (024)32045357 
info@tamlyvietphap.vnCác nhà tâm lý học phát triển từ lâu đã quan tâm đến việc cha mẹ ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, việc tìm ra mối liên hệ nhân - quả thực tế giữa hành động cụ thể của cha mẹ và hành vi sau này của con cái là rất khó khăn.
Một số trẻ em được nuôi dưỡng trong những môi trường khác nhau hoàn toàn có thể sau này lớn lên có những tính cách rất giống nhau. Ngược lại, những đứa trẻ ở chung nhà và được nuôi dưỡng trong cùng một môi trường có thể lớn lên với những tính cách rất khác biệt.
Bất chấp những thách thức này, các nhà nghiên cứu cho rằng có những mối liên hệ giữa các phong cách nuôi dạy con cái và những ảnh hưởng đối với trẻ em, cũng như hành vi của chúng khi trưởng thành.
Bốn Phong Cách Nuôi Dạy Con Cái
Vào những năm 1960, nhà tâm lý học Diana Baumrind đã thực hiện một nghiên cứu trên hơn 100 trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo. Bằng phương pháp quan sát tự nhiên, phỏng vấn cha mẹ và các cách thức nghiên cứu khác, cô đã xác định được một số khía cạnh quan trọng trong việc nuôi dạy con cái.
Những khía cạnh này bao gồm các phương pháp kỷ luật, sự ấm áp và nuôi dưỡng, phong cách giao tiếp, và những kỳ vọng về sự trưởng thành và sự kiểm soát. Dựa trên những khía cạnh này, Baumrind gợi ý rằng phần lớn các bậc cha mẹ thể hiện một trong ba phong cách nuôi dạy con cái khác nhau. Nghiên cứu sau đó của Maccoby và Martin đã đề xuất thêm một phong cách nuôi dạy con cái thứ tư. Mỗi phong cách này có những ảnh hưởng khác nhau đến hành vi của trẻ.
Nuôi Dạy Con Cái Kiểu Độc Đoán (Authoritarian Parenting)
Với phong cách nuôi dạy con cái này, trẻ phải tuân theo những quy tắc nghiêm ngặt do cha mẹ đề ra. Không tuân theo các quy tắc này thường dẫn đến những hình phạt. Các bậc cha mẹ độc đoán không giải thích lý do đằng sau những quy tắc này. Nếu được yêu cầu giải thích, họ có thể chỉ trả lời: "Bởi vì bố/mẹ đã nói như vậy."
Mặc dù những bậc phụ huynh này có yêu cầu cao, nhưng họ không đáp ứng nhiều nhu cầu của con cái của họ. Họ mong đợi con cái của họ cư xử một cách hoàn hảo và không mắc lỗi, nhưng họ chỉ đưa ra rất ít định hướng về những gì con họ nên làm hoặc tránh trong tương lai. Sai lầm sẽ bị trừng phạt thường khá nghiêm khắc, nhưng con cái của họ thường không tự hiểu được chính xác mình đã làm gì sai.
Baumrind nói rằng những bậc cha mẹ này "hướng đến sự nghe lời tuyệt đối và mong đợi mệnh lệnh của họ được tuân theo mà không cần giải thích." Họ thường được mô tả là độc đoán và chuyên chế. Cách tiếp cận của họ là "Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi". Họ mong đợi những đứa trẻ vâng lời mà không thắc mắc.
Nuôi Dạy Con Cái Kiểu Uy Quyền (Authoritative Parenting)
Giống như các bậc cha mẹ độc đoán, những người có phong cách nuôi dạy con cái kiểu uy quyền cũng thiết lập các quy tắc và hướng dẫn con cái của họ tuân theo. Tuy nhiên, phong cách nuôi dạy con cái này dân chủ hơn nhiều.
Các bậc cha mẹ kiểu uy quyền luôn trả lời con cái của họ và sẵn sàng lắng nghe những câu hỏi. Họ mong đợi rất nhiều ở con cái của họ, nhưng họ cũng thể hiện sự ấm áp và hỗ trợ đầy đủ. Khi con cái không đạt được kỳ vọng, những bậc phụ huynh này sẽ nuôi dưỡng và tha thứ hơn là trừng phạt.
Baumrind nói rằng các bậc cha mẹ này "giám sát và truyền đạt các tiêu chuẩn rõ ràng cho hành vi của con cái họ. Họ quyết đoán, nhưng không xâm phạm và hạn chế. Phương pháp kỷ luật của họ là hỗ trợ, thay vì trừng phạt. Họ muốn con cái của họ quyết đoán cũng như có trách nhiệm với xã hội và bản thân, biết tự điều chỉnh cũng như hợp tác."
Sự kết hợp giữa kỳ vọng và hỗ trợ giúp con cái của cha mẹ kiểu uy quyền phát triển các kỹ năng như độc lập, tự chủ và tự quản lý bản thân.
Nuôi Dạy Con Cái Kiểu Dễ Dãi Tự Do (Permissive Parenting)
Cha mẹ dễ dãi, đôi khi được gọi là cha mẹ nuông chiều, rất ít đưa ra yêu cầu cho con cái của họ. Những bậc cha mẹ này hiếm khi kỷ luật con cái vì họ có kỳ vọng tương đối thấp về sự trưởng thành và tự chủ của chúng.
Theo Baumrind, những bậc cha mẹ dễ dãi "đáp ứng nhu cầu của con nhanh hơn là đòi hỏi. Họ là những người phi truyền thống và khoan dung, không yêu cầu hành vi trưởng thành, cho phép con quyền tự chủ đáng kể và tránh đối mặt với vấn đề." Phụ huynh nuông chiều thường nuôi dưỡng và giao tiếp với con cái của họ dưới, mang tư cách của một người bạn hơn là cha mẹ.
Nuôi Dạy Con Cái Kiểu Phó Mặc (Uninvolved Parenting)
Ngoài ba phong cách chính mà Baumrind đưa ra, các nhà tâm lý học Eleanor Maccoby và John Martin đề xuất một phong cách thứ tư: nuôi dạy con cái kiểu phó mặc hoặc bỏ bê. Phong cách làm cha mẹ này có đặc điểm là ít đòi hỏi, khả năng đáp ứng thấp và rất ít giao tiếp giữa cha mẹ và con cái.
Trong khi những bậc cha mẹ này đáp ứng các nhu cầu cơ bản của đứa trẻ, họ thường tách rời khỏi cuộc sống của con mình. Họ có thể đảm bảo rằng con của họ được cho ăn và có chỗ ở, nhưng không cung cấp một chút gì sự hướng dẫn, quy tắc hoặc thậm chí là hỗ trợ. Trong những trường hợp cực đoan, những bậc cha mẹ này thậm chí có thể từ chối hoặc bỏ mặc nhu cầu của con cái họ.
Tác Động Của Các Phong Cách Nuôi Dạy Con Cái
Những phong cách nuôi dạy con này có ảnh hưởng gì đến kết quả phát triển của trẻ? Ngoài nghiên cứu ban đầu của Baumrind trên 100 trẻ em mẫu giáo, các nhà nghiên cứu đã thực hiện một số nghiên cứu về tác động của phong cách nuôi dạy con cái. Từ số các phát hiện đã chỉ ra:
Phong cách nuôi dạy con cái kiểu độc đoán thường dẫn đến những đứa trẻ ngoan ngoãn và thành thạo, nhưng chúng xếp hạng thấp hơn về sự hạnh phúc, năng lực xã hội và lòng tự trọng.
Phong cách nuôi dạy con cái kiểu uy quyền có xu hướng tạo ra những đứa trẻ hạnh phúc, có năng lực và thành công.
Việc nuôi dạy con cái kiểu dễ dãi, nuông chiều thường dẫn đến những đứa trẻ có thứ hạng thấp về mức độ hạnh phúc và khả năng tự chủ. Những đứa trẻ này có nhiều nguy cơ gặp vấn đề với người có quyền hạn và có xu hướng học kém ở trường.
Phong cách nuôi dạy con cái kiểu phó mặc xếp hạng thấp nhất trên tất cả các lĩnh vực cuộc sống. Những đứa trẻ này có xu hướng thiếu tự chủ, có lòng tự trọng thấp và năng lực kém hơn các bạn cùng lứa tuổi.
Ưu Điểm Của Việc Nuôi Dạy Con Cái Kiểu Uy Quyền
Bởi vì cha mẹ kiểu uy quyền thường được coi là hợp lý và công bằng hơn, con cái của họ có nhiều khả năng tuân theo yêu cầu của cha mẹ hơn. Ngoài ra, bởi vì họ cung cấp các quy tắc cũng như giải thích cho các quy tắc này, trẻ em có nhiều khả năng tiếp thu những bài học hơn.
Thay vì chỉ đơn giản tuân theo các quy tắc vì chúng sợ bị trừng phạt (như có thể xảy ra với các bậc cha mẹ độc đoán), con cái của các bậc cha mẹ kiểu uy quyền có thể hiểu tại sao các quy tắc tồn tại, hiểu rằng chúng công bằng và có thể chấp nhận được, và cố gắng tuân theo các quy tắc này dựa vào ý thức nội tại của riêng mình về điều gì là đúng và sai.
Phong cách nuôi dạy con cái của từng bậc cha mẹ cũng kết hợp với nhau để tạo nên sự pha trộn độc đáo trong mỗi gia đình. Ví dụ, người mẹ có thể thể hiện phong cách độc đoán trong khi người cha ủng hộ cách tiếp cận dễ dãi hơn.
Điều này đôi khi có thể dẫn đến các tín hiệu lẫn lộn. Để tạo ra một cách tiếp cận gắn kết trong việc nuôi dạy con cái, điều cần thiết là cha mẹ phải học cách hợp tác và kết hợp các phong cách nuôi dạy con cái độc đáo của họ.
Những Hạn Chế Và Chỉ Trích Của Nghiên Cứu Về Phong Cách Nuôi Dạy Con Cái
Liên kết giữa phong cách nuôi dạy con cái và hành vi dựa trên nghiên cứu tương quan, giúp ích cho việc tìm kiếm mối tương quan nhưng không thể thiết lập mối quan hệ nhân-quả rõ ràng. Mặc dù có bằng chứng cho thấy phong cách nuôi dạy con cái cụ thể có liên quan đến một kiểu hành vi nhất định, nhưng các yếu tố quan trọng khác như tính khí của trẻ cũng có thể đóng một vai trò quan trọng.
Cũng có một số bằng chứng cho thấy hành vi của một đứa trẻ có thể ảnh hưởng đến phong cách làm cha mẹ Một nghiên cứu được công bố vào năm 2006 cho thấy rằng cha mẹ của những đứa trẻ có hành vi khó gần bắt đầu thể hiện sự kiểm soát ít hơn theo thời gian. Kết quả như vậy cho thấy rằng trẻ em có thể có những hành vi sai trái không phải vì cha mẹ chúng quá dễ dãi, mà bởi vì cha mẹ của những đứa trẻ quá khó tính hoặc hung dữ nên cha mẹ chúng đã từ bỏ việc cố gắng kiểm soát chúngcon họ.
Các nhà nghiên cứu cũng lưu ý rằng các mối tương quan giữa phong cách nuôi dạy con cái và hành vi đôi khi rất không rõ ràng yếu. Trong nhiều trường hợp, kết quả hành vi đứa trẻ không như dự đoán; những bậc cha mẹ độc đoán có thể có con cái hay bất chấp hoặc có hành vi phạm pháp, trong khi những bậc cha mẹ dễ dãi có thể có những đứa con tự tin và thành công trong học tập.
Yếu tố văn hóa cũng đóng một vai trò quan trọng trong phong cách nuôi dạy con cái. Tác giả Douglas Bernstein viết trong cuốn sách Essentials of Psychology (Những điều cần thiết của tâm lý học): “Không có phong cách nuôi dạy con cái ‘tốt nhất’ trên toàn thế giới.” Việc nuôi dạy con cái kiểu uy quyền, liên quan nhất quán đến kết quả tích cực trong các gia đình Âu Mỹ, nhưng không tương quan đến kết quả học tập tốt hơn ở trẻ người Mỹ gốc Phi hoặc người Mỹ gốc Á."
Phong cách nuôi dạy con cái có liên quan đến đứa trẻ khi lớn lên, và phong cách có uy quyền thường được liên kết với các hành vi tích cực như lòng tự trọng và năng lực bản thân mạnh mẽ. Tuy nhiên, các yếu tố quan trọng khác bao gồm văn hóa, tính khí của trẻ, nhận thức của trẻ về cách đối xử của cha mẹ và ảnh hưởng của xã hội cũng đóng một vai trò quan trọng trong hành vi của trẻ.
Nguồn: Why Parenting Styles Matter When Raising Children - Verywell Mind
