Cảm xúc là một phần quan trọng trong cuộc sống của mỗi con người, không chỉ ảnh hưởng đến cách chúng ta tương tác với người khác mà còn tác động mạnh mẽ đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Trong những ngày vui vẻ, cảm xúc tích cực mang đến nguồn động lực mạnh mẽ, giúp chúng ta vượt qua thử thách. Nhưng khi cảm xúc tiêu cực kéo dài và không được kiểm soát, chúng có thể trở thành dấu hiệu của các rối loạn tâm thần, đặc biệt là các rối loạn cảm xúc.

Rối loạn cảm xúc, với các biểu hiện từ trầm cảm, lo âu đến rối loạn lưỡng cực, không chỉ làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người mắc mà còn gây áp lực lên gia đình và xã hội. Tuy nhiên, việc nhận diện và đánh giá các rối loạn này lại là một hành trình đầy thách thức, đòi hỏi sự nhạy bén, chuyên môn và cả sự đồng cảm của các nhà tâm lý học.

Tổng Quan Về Rối Loạn Cảm Xúc

Rối loạn cảm xúc (emotional disorders) là một nhóm các tình trạng sức khỏe tâm thần. Chúng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến trạng thái tâm lý, suy nghĩ và hành vi của cá nhân.

Thuật ngữ này thường được sử dụng để chỉ các rối loạn tâm trạng (mood disorders) như trầm cảm và rối loạn lưỡng cực – những rối loạn có tác động lớn đến chất lượng cuộc sống.

Theo Từ điển Tâm lý học của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA), rối loạn cảm xúc là những rối loạn mà người mắc phải có “các phản ứng cảm xúc không thích hợp.” Điều này khiến họ cảm thấy bị áp lực lớn về cảm xúc. Họ cũng gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ và thực hiện công việc hàng ngày.

>>> Tham khảo: Giải Mã Các Rối Loạn Cảm Xúc

Các Loại Rối Loạn Cảm Xúc Thường Gặp

Trong tâm lý học, rối loạn cảm xúc được phân thành nhiều loại, tùy thuộc vào đặc điểm và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Dưới đây là những dạng phổ biến nhất:

Rối Loạn Trầm Cảm

Trầm cảm chính (Major Depressive Disorder): Đây là dạng trầm cảm nặng với các triệu chứng kéo dài ít nhất hai tuần. Các triệu chứng phổ biến bao gồm cảm giác buồn bã, mất hứng thú trong các hoạt động, và suy giảm năng lượng.
Trầm cảm dai dẳng (Persistent Depressive Disorder): Là dạng trầm cảm với các dấu hiệu nhẹ hơn và khó nhận biết hơn. Tuy nhiên, dấu hiệu rối loạn này thường kéo dài ít nhất hai năm. Vì vậy, chúng gây ảnh hưởng lâu dài đến tâm lý và hành vi của người bệnh.
Trầm cảm chu sinh: Thường xảy ra ở phụ nữ trước và sau khi sinh. Các triệu chứng của rối loạn này bao gồm lo âu, buồn bã và cảm giác bất lực trong vai trò làm mẹ.

Rối Loạn Lưỡng Cực

Rối loạn lưỡng cực là tình trạng mà tâm trạng của người bệnh thay đổi mạnh mẽ giữa hai thái cực: giai đoạn hưng cảm (manic) và giai đoạn trầm cảm (depressive).

Giai đoạn hưng cảm thường có sự tự tin cao, năng lượng nhiều và hành vi mạo hiểm, có phần bốc đồng. Trong khi đó, giai đoạn trầm cảm mang lại cảm giác tuyệt vọng và thiếu năng lượng, gần giống với dấu hiệu rối loạn trầm cảm.

>>> Tham khảo: Những Quan Niệm Sai Lầm & Sự Thật Về Chứng Rối Loạn Lưỡng Cực

Rối Loạn Khí Sắc Tiền Kinh Nguyệt (PMDD)

Đây là một dạng nghiêm trọng hơn của hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS). Rối loạn khí sắc tiền kinh nguyệt gây ra những thay đổi lớn về tâm trạng và hành vi. Điều này làm giảm khả năng làm việc và duy trì các mối quan hệ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Triệu Chứng Của Rối Loạn Cảm Xúc

Mỗi cá nhân có thể biểu hiện các triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào loại rối loạn cụ thể. Tuy nhiên, các triệu chứng thường được chia thành hai nhóm chính:

Triệu Chứng Trầm Cảm

Mệt mỏi kéo dài, thiếu năng lượng.
Cảm giác buồn bã, vô vọng, hoặc trống rỗng.
Mất hứng thú với các hoạt động thường ngày.
Rối loạn giấc ngủ (ngủ quá nhiều hoặc mất ngủ).
Khó tập trung, khó đưa ra quyết định.
Ý nghĩ về cái chết hoặc tự làm tổn thương bản thân.

Triệu Chứng Hưng Cảm Hoặc Hưng Cảm Nhẹ

Cảm giác hưng phấn quá mức, tràn đầy năng lượng.
Tham gia vào các hành vi mạo hiểm như tiêu xài hoang phí, lạm dụng chất kích thích.
Nói nhanh, suy nghĩ dồn dập.
Dễ cáu kỉnh hoặc mất kiểm soát cảm xúc.

Điều quan trọng là một số triệu chứng có thể chồng chéo với các rối loạn khác, chẳng hạn như rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Điều này khiến cho việc chẩn đoán trở nên phức tạp.

Nguyên Nhân Nào Dẫn Đến Rối Loạn Cảm Xúc?

Nguyên nhân chính xác gây ra rối loạn cảm xúc vẫn còn nhiều tranh cãi, nhưng các nhà nghiên cứu đã xác định một số yếu tố nguy cơ, bao gồm:

Di truyền học: Những người có người thân ruột thịt mắc rối loạn cảm xúc có nguy cơ cao hơn.
Cấu trúc và hóa học của não bộ: Sự mất cân bằng trong chất dẫn truyền thần kinh và cấu trúc não bộ có thể gây ra rối loạn.
Thay đổi nội tiết: Hormone đóng vai trò quan trọng cho việc điều chỉnh tâm trạng. Điều này đặc biệt đúng trong chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ và mãn kinh.
Trải nghiệm chấn thương: Những sự kiện đau thương trong cuộc sống có thể là yếu tố khởi phát.
Sử dụng chất kích thích: Lạm dụng rượu, ma túy hoặc các chất kích thích có thể làm tăng nguy cơ.

Thách Thức Trong Việc Nhận Diện Và Đánh Giá Rối Loạn Cảm Xúc

Nhận diện và đánh giá các rối loạn cảm xúc là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự tinh tế và chuyên môn cao. Tuy nhiên, nhiều yếu tố khiến quá trình này trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Một trong những thách thức lớn nhất là sự chồng chéo triệu chứng giữa các rối loạn tâm thần. Các biểu hiện như buồn bã, mất hứng thú, lo âu hay khó ngủ không chỉ xuất hiện ở trầm cảm mà còn có thể là dấu hiệu của rối loạn lo âu, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), hoặc thậm chí là các vấn đề thể chất khác.

Điều này khiến các nhà chuyên môn gặp khó khăn trong việc xác định đúng loại rối loạn mà cá nhân đang gặp phải. Một sai sót nhỏ trong chẩn đoán có thể dẫn đến việc áp dụng phương pháp điều trị không phù hợp, kéo dài sự đau khổ cho người bệnh.

Thêm vào đó, định kiến xã hội vẫn là một rào cản lớn đối với nhiều người khi tìm kiếm sự giúp đỡ. Trong văn hóa Á Đông, việc thừa nhận mình gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần đôi khi bị xem là yếu đuối hoặc xấu hổ.

Nhiều cá nhân chọn cách che giấu các triệu chứng hoặc tự mình giải quyết thay vì tìm đến các chuyên gia. Điều này không chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh mà còn khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn khi các triệu chứng đã trở nên phức tạp.

Ngoài ra, sự thiếu hiểu biết về các rối loạn cảm xúc cũng góp phần làm gia tăng thách thức trong việc nhận diện. Không ít trường hợp, cá nhân và gia đình không nhận thức được rằng những thay đổi về tâm trạng hay hành vi kéo dài có thể là dấu hiệu của rối loạn cảm xúc.

Thay vì tìm kiếm sự hỗ trợ, họ thường coi đây là trạng thái “bình thường” hoặc chỉ là biểu hiện tạm thời. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ giai đoạn điều trị sớm – thời điểm mà các can thiệp thường mang lại hiệu quả tốt nhất.

>>> Tham khảo: Điều Trị Rối Loạn Cảm Xúc – Căn Bệnh “Mưa Nắng Thất Thường”

Nhận diện và đánh giá các rối loạn cảm xúc là một hành trình đòi hỏi sự cẩn trọng, chuyên môn cao và sự hợp tác từ nhiều phía, từ chuyên gia tâm lý đến gia đình và cộng đồng.

Tuy nhiên, hành trình này đang đối mặt với nhiều rào cản như sự chồng chéo triệu chứng, định kiến xã hội, và thiếu hiểu biết về các rối loạn tâm thần. Những yếu tố này không chỉ khiến quá trình chẩn đoán trở nên phức tạp mà còn làm chậm trễ hoặc cản trở việc can thiệp kịp thời.

Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức cộng đồng, giảm bớt định kiến xã hội và cải thiện hệ thống hỗ trợ tâm lý là những bước đi cần thiết. Đồng thời, các chuyên gia tâm lý cần không ngừng cập nhật kiến thức và kỹ năng để đưa ra những đánh giá chính xác, xây dựng lộ trình điều trị hiệu quả nhất cho từng cá nhân.

Lời Kết

Trong bối cảnh các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu và rối loạn cảm xúc ngày càng gia tăng, việc nhận diện và điều trị những vấn đề này trở thành một nhu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, để thực hiện điều đó hiệu quả, cần có những chuyên gia tâm lý được đào tạo bài bản, có khả năng áp dụng cả kiến thức lý thuyết lẫn kỹ năng thực tiễn vào thực tế.

Nhằm đáp ứng nhu cầu đó, Viện Tâm lý Việt – Pháp tự hào giới thiệu Khóa học: Trị liệu các Rối loạn Cảm xúc – Khóa 4. Đây là chương trình đào tạo chuyên sâu dành cho những cá nhân đam mê tâm lý học lâm sàng và mong muốn phát triển sự nghiệp trong lĩnh vực này.

Khóa học không chỉ cung cấp nền tảng kiến thức vững chắc về chẩn đoán và điều trị các rối loạn cảm xúc mà còn hướng dẫn các kỹ năng thực hành cần thiết để hỗ trợ thân chủ vượt qua những khó khăn tâm lý.

Đây không chỉ là một khóa học, mà còn là một hành trình khám phá tiềm năng bản thân, phát triển sự nghiệp, và đóng góp tích cực cho xã hội. Học viên sẽ có cơ hội học tập từ các giảng viên hàng đầu, tham gia các buổi thực hành chuyên sâu, và xây dựng mạng lưới chuyên môn rộng lớn.

Hãy liên hệ ngay với Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để đăng ký và nhận thông tin chi tiết.

Tham khảo:

Bullis, J. R., Boettcher, H., Sauer‐Zavala, S., Farchione, T. J., & Barlow, D. H. (2019). What is an emotional disorder? A transdiagnostic mechanistic definition with implications for assessment, treatment, and prevention. Clinical psychology: Science and practice, 26(2), 20.

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn

Link Gốc

Phương Pháp Trị Liệu - Điều Trị

Khó Khăn Trong Nhận Diện, Đánh Giá Các Rối Loạn Cảm Xúc