Khi Gia Đình Không Còn An Toàn: Nhận Diện Và Hậu Quả Của Bạo Lực Tâm Lý

Gia đình lẽ ra phải là nơi an yên và hạnh phúc, nơi mỗi người cảm thấy được yêu thương và trân trọng. Thế nhưng, đâu đó xung quanh chúng ta, bạo lực tâm lý lại đang âm thầm gây ra những tổn thương vô hình nhưng sâu sắc. Khác với bạo lực thể chất dễ nhận ra qua những vết thương hữu hình, bạo lực tâm lý “gặm nhấm” từng ngày khiến người trong cuộc không chỉ cảm thấy đau khổ mà còn ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tâm thần.

Bạo Lực Tâm Lý Hay Bạo Hành Tinh Thần Trong Gia Đình Là Gì?

Bạo lực tâm lý, hay còn gọi là bạo hành tinh thần, bao gồm các hành vi gây tổn hại tinh thần như xúc phạm, coi thường, kiểm soát, thao túng, hay cô lập các thành viên trong gia đình.

Theo Luật Phòng chống bạo lực gia đình năm 2022, bạo lực trong gia đình bao gồm không chỉ bạo lực thể chất mà còn bạo lực tinh thần, kinh tế và tình dục. Những hành vi như chửi bới, hạ thấp người khác, cô lập người thân khỏi các mối quan hệ xung quanh, hay ép buộc con cái phải làm điều mình muốn đều là những biểu hiện của bạo lực tâm lý mà nhiều người không nhận ra.

>>> Tham khảo: Những Điều Cần Biết Về Lạm Dụng Tâm Lý

Bạo lực tâm lý có thể diễn ra trong nhiều dạng khác nhau như:

• Lời nói gây tổn thương: Những lời xúc phạm, chỉ trích, so sánh, chê bai, hay thậm chí là đe dọa có thể khiến nạn nhân mất tự tin, cảm thấy bất an.

• Cô lập: Khi nạn nhân bị ngăn cách với bạn bè, gia đình, dễ rơi vào cảm giác cô độc và thiếu đi nguồn động viên.

• Kiểm soát và thao túng: Một người cố gắng kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ và hành động của người khác, khiến họ dần cảm thấy bất lực và phụ thuộc.

• Phớt lờ và từ chối: Sự thờ ơ, lãnh đạm có thể khiến người thân mất đi cảm giác an toàn và giá trị bản thân.

• Gây tổn thương gián tiếp: Hành động phá hoại đồ đạc, xâm phạm quyền riêng tư, hay lợi dụng con cái để trả đũa đều có thể tạo ra tổn thương sâu sắc.

Hậu Quả Của Bạo Lực Tâm Lý Trong Gia Đình

Những vết thương do bạo lực tâm lý không dễ thấy nhưng tác động của nó đến sức khoẻ tinh thần người bị ảnh hưởng lại vô cùng sâu sắc. Hậu quả của bạo hành tinh thần cũng giống với hậu quả của bạo lực gia đình, nhưng cũng có những khác biệt nhất định.

Ảnh Hưởng Đến Sức Khỏe Tâm Thần

• Các rối loạn cảm xúc: Nạn nhân dễ rơi vào tình trạng lo âu, trầm cảm, thậm chí là các rối loạn liên quan đến căng thẳng, ám ảnh, mất tự tin.

• Rối loạn giấc ngủ: Những giấc mơ ác mộng và sự bất an kéo dài khiến họ khó ngủ ngon, dẫn đến thiếu năng lượng và khó tập trung.

• Hành vi tự hại: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, bạo lực tâm lý có thể khiến nạn nhân nghĩ đến hành vi tự hại hoặc tự tử, mong muốn thoát khỏi áp lực đè nặng.

>>> Tham khảo: Tâm Lý Học Lý Giải Hành Vi Tự Hại (Self-Harm)

Ảnh Hưởng Đến Sức Khỏe Thể Chất

• Rối loạn tiêu hóa, đau dạ dày, đau đầu: Sự căng thẳng khiến cơ thể nạn nhân liên tục ở trạng thái báo động, gây ra các cơn đau và mệt mỏi.

• Tăng cân hoặc giảm cân không kiểm soát.

• Các bệnh lý tim mạch: Tình trạng căng thẳng và áp lực cao dễ dẫn đến các bệnh về tim mạch như cao huyết áp.

Gây Tổn Thương Đến Các Mối Quan Hệ Gia Đình

• Rạn nứt trong gia đình: Sự thiếu tin tưởng và xung đột làm gia tăng khoảng cách giữa các thành viên.

• Khó khăn trong quan hệ xã hội: Người bị bạo lực tâm lý thường cảm thấy sợ hãi khi kết nối với người khác, dẫn đến sự cô lập, mất niềm tin vào mối quan hệ và khả năng hòa nhập.

Tạo Ra Tổn Thương Liên Thế Hệ

Một khi những vết thương tâm lý không được chữa lành, chúng có thể ảnh hưởng đến cách nạn nhân nuôi dạy con cái, vô tình truyền lại những tổn thương cho thế hệ sau.

>>> Tham khảo: Sang Chấn Liên Thế Hệ: Những Điều Cần Biết

Ảnh Hưởng Đến Xã Hội

• Tăng nguy cơ ly hôn và gia tăng tỷ lệ tội phạm.

• Gánh nặng y tế và chi phí điều trị: Những tổn thương do bạo lực tâm lý khó phục hồi và đòi hỏi thời gian điều trị lâu dài.

• Giảm năng suất lao động: Những căng thẳng và ám ảnh tâm lý khiến nạn nhân khó tập trung, mất khả năng lao động và sáng tạo.

Làm Thế Nào Để Nhận Biết Ai Đó Đang Trải Qua Bạo Lực Tâm Lý Trong Gia Đình?

Bạo lực tâm lý trong gia đình có thể khó nhận ra bởi không để lại dấu vết vật lý rõ ràng. Tuy nhiên, những tổn thương này vẫn âm thầm ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của nạn nhân, làm họ thay đổi từ sâu bên trong.

Về Cảm Xúc

• Dễ giật mình và hoảng sợ: Những người sống trong môi trường bạo lực tâm lý thường dễ bị kích động, giật mình trước những tiếng động bất ngờ hoặc các hành động gần gũi từ người khác. 

• Sợ hãi và lo lắng dai dẳng: Khi phải chịu áp lực, họ dần mất đi sự an toàn trong gia đình, dẫn đến cảm giác sợ hãi kéo dài, luôn lo lắng về những hành động hay lời nói của bản thân có thể làm người khác tức giận.

• Thiếu tự tin: Bạo lực tâm lý làm nạn nhân dần nghi ngờ giá trị của bản thân. Họ có thể tự trách mình vì những điều không phải lỗi của mình, hoặc luôn cảm thấy mình không xứng đáng với tình yêu thương và sự quan tâm từ người khác.

• Dễ khóc và nhạy cảm với cảm xúc: Những cảm xúc dồn nén lâu ngày có thể bùng phát qua nước mắt. Họ thường dễ khóc khi gặp chuyện không như ý, hoặc khi cảm nhận được sự quan tâm từ ai đó.

• Xu hướng trầm uất: Bị tổn thương tinh thần liên tục khiến họ dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, thường xuyên cảm thấy buồn bã, mất hứng thú với cuộc sống, và khó thoát ra khỏi cảm giác u tối này.

Về Hành Vi

• Dấu hiệu tự trách và cảm giác tội lỗi: Nạn nhân có thể liên tục tự trách mình vì những việc nhỏ nhặt, cho rằng mình là nguyên nhân của mọi vấn đề.

>>> Tham khảo: Cảm Giác Tội Lỗi Là Gì?

• Thường xuyên nói dối hoặc che giấu sự thật: Để tránh những tình huống khiến họ bị trách mắng hoặc tổn thương thêm, nạn nhân thường lựa chọn nói dối, kể cả những việc không đáng kể. 

• Thu mình lại, ít giao tiếp: Người bị bạo lực tâm lý thường ngại chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ của mình. Họ trở nên khép kín, khó mở lòng với người khác và dần dần tự cô lập.

• Khó tập trung và giảm hiệu suất công việc: Trạng thái tâm lý căng thẳng kéo dài khiến họ khó tập trung vào các hoạt động hàng ngày, dễ mắc lỗi, làm giảm hiệu quả công việc.

• Ngại giao tiếp xã hội: Nạn nhân có xu hướng né tránh các hoạt động xã hội, giảm đi sự gắn kết với người thân, bạn bè.

Về Thể Chất

• Thường xuyên gặp các triệu chứng đau đầu, đau dạ dày: Những cảm giác căng thẳng, lo lắng kéo dài ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất. Đau đầu và đau dạ dày là các triệu chứng phổ biến mà nạn nhân thường gặp phải.

• Khó ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ: Bị ám ảnh bởi những trải nghiệm tiêu cực, họ dễ rơi vào tình trạng mất ngủ, ngủ không sâu, hoặc gặp ác mộng. Họ thức dậy mệt mỏi, thiếu năng lượng và dễ bị suy nhược.

>>> Tham khảo: Những Điều Cần Biết Về Rối Loạn Mất Ngủ

• Mệt mỏi kéo dài: Sự căng thẳng tâm lý có thể làm suy giảm sức khỏe, khiến họ cảm thấy mệt mỏi dù không hoạt động quá nhiều.

• Rối loạn tiêu hóa hoặc ăn uống không ổn định: Tình trạng căng thẳng có thể ảnh hưởng đến tiêu hóa và cảm giác thèm ăn, khiến họ hoặc ăn quá nhiều hoặc mất cảm giác đói.

• Các vấn đề về tim mạch: Căng thẳng lâu dài có thể khiến nhịp tim không ổn định, cao huyết áp và các triệu chứng liên quan đến tim mạch.

Về Mối Quan Hệ

• Thiếu bạn bè thân thiết: Người bị bạo lực tâm lý thường mất đi kết nối với bạn bè, người thân. Họ ngại chia sẻ, sợ bị phán xét hoặc không muốn người khác biết về hoàn cảnh của mình.

• Cảm thấy khó hòa nhập với cộng đồng: Họ dần tự cô lập, mất đi khả năng hòa nhập với xã hội, và trở nên nhút nhát, sợ hãi khi phải đối diện với người khác.

• Có xu hướng bị cô lập: Tình trạng này khiến họ dễ bị cô lập, tự tạo ra vòng tròn an toàn riêng để tránh sự xâm nhập của bất kỳ ai, tạo nên sự xa cách với người thân.

Cách Ứng Phó Với Bạo Lực Tâm Lý Trong Gia Đình

Nếu bạn đang gặp phải tình trạng bạo lực tâm lý trong gia đình hoặc biết người nào đó đang phải chịu đựng, hãy thử những phương pháp dưới đây để tìm kiếm sự hỗ trợ và bảo vệ bản thân:

• Tìm đến người đáng tin cậy: Nói chuyện với bạn bè, người thân, hoặc những người bạn tin tưởng để chia sẻ về tình trạng của mình. Đôi khi, sự lắng nghe và đồng cảm từ một người bạn có thể giúp bạn tìm ra hướng đi mới.

​

• Liên hệ chuyên gia tâm lý: Nếu bạn cảm thấy không thể tự vượt qua được, hãy tìm đến các chuyên gia tâm lý để được tư vấn và hỗ trợ. Các chuyên gia có thể giúp bạn xây dựng lại lòng tự tin và sức mạnh nội tại.

• Kết nối với các tổ chức hỗ trợ: Có nhiều tổ chức xã hội cung cấp dịch vụ hỗ trợ nạn nhân của bạo lực gia đình. Các tổ chức này có thể giúp bạn tìm cách bảo vệ bản thân hoặc tìm nguồn lực cần thiết để thoát khỏi tình trạng này.

• Tham gia nhóm hỗ trợ: Việc giao lưu với những người đồng cảm và hiểu rõ vấn đề sẽ mang lại cho bạn sức mạnh tinh thần và cảm giác an toàn.

• Liên hệ khẩn cấp khi cần thiết: Trong trường hợp nguy cấp hoặc không thể tự giải quyết, hãy gọi ngay các số hotline chuyên hỗ trợ nạn nhân của bạo lực gia đình. Ví dụ: Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ em (111); Tổng đài Hỗ trợ Phụ nữ và Trẻ em (1900 96 96 80)

Phòng Ngừa Bạo Lực Tâm Lý Trong Gia Đình

Phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ các thành viên trong gia đình khỏi tình trạng bạo lực tâm lý. Một môi trường gia đình lành mạnh sẽ giúp tất cả mọi người phát triển và cảm thấy an toàn.

Xây Dựng Môi Trường Gia Đình Cởi Mở

Một môi trường gia đình cởi mở, nơi mọi người có thể chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ một cách tự do và không bị phán xét, là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa bạo lực tâm lý. Gia đình nên khuyến khích mỗi thành viên:

• Kiểm soát cảm xúc: Học cách kiềm chế cảm xúc và xử lý các xung đột một cách xây dựng.

• Giải quyết mâu thuẫn lành mạnh: Các vấn đề cần được giải quyết một cách công bằng, không gây tổn thương cho bất kỳ ai.

• Tôn trọng lẫn nhau: Tôn trọng cá nhân và quyền riêng tư của mỗi người là cách thể hiện tình yêu thương và duy trì mối quan hệ bền vững.

>>> Tham khảo: Làm Thế Nào Để Những Mối Quan Hệ Trong Gia Đình Trở Nên Lành Mạnh?

Nâng Cao Nhận Thức Xã Hội

Bên cạnh việc xây dựng môi trường gia đình, xã hội cũng cần có vai trò trong việc nâng cao nhận thức về bạo lực tâm lý và quyền của mỗi cá nhân. Các biện pháp cần thiết bao gồm:

• Tăng cường giáo dục về kỹ năng sống: Giúp mọi người biết cách ứng phó với căng thẳng, giao tiếp hiệu quả, và kiểm soát cảm xúc.

• Giáo dục về quan hệ gia đình lành mạnh: Truyền thông và giáo dục về cách xây dựng các mối quan hệ gia đình bền vững, lành mạnh sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ bạo lực.

• Thực thi pháp lý: Các chính sách và quy định pháp lý rõ ràng nhằm bảo vệ nạn nhân và răn đe các hành vi bạo lực gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa.

Bạo lực tâm lý không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là trách nhiệm của cả xã hội. Chúng ta có thể tạo ra sự thay đổi tích cực bằng cách lên tiếng, hỗ trợ nạn nhân và lan tỏa lối sống không bạo lực. Hãy cùng nhau xây dựng một môi trường gia đình lành mạnh, nơi mà mọi người đều cảm thấy được yêu thương và tôn trọng.

Bạo lực tâm lý, đặc biệt nếu kéo dài, có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho sức khỏe của bạn và để lại những vết sẹo tinh thần. Nếu bạn đang cần hỗ trợ về mặt tâm lý, hãy tới các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời, hoặc liên hệ Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để được tư vấn cụ thể. Can thiệp sớm là chìa khóa để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Toà Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn