Chứng sợ không gian hẹp có thể là một trở ngại lớn trong cuộc sống, nó không chỉ khiến bạn bỏ lỡ những trải nghiệm mà lẽ ra bạn sẽ rất thích thú, mà còn gây ra những căng thẳng không đáng có, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Đôi Nét Về Chứng Sợ Không Gian Hẹp (Claustrophobia)

Trái ngược với chứng sợ khoảng trống, rối loạn ám ảnh sợ không gian hẹp (claustrophobia), hay hội chứng sợ không gian hẹp, là nỗi sợ hãi mãnh liệt của một người đối với những không gian kín hoặc chật hẹp. Các tác nhân phổ biến có thể kích hoạt chứng sợ không gian hẹp bao gồm những không gian chật hẹp như đường hầm, thang máy, tàu hỏa, hay máy bay. Thậm chí, đối với một số người, ngay cả việc suy nghĩ về tình huống phải ở trong những không gian chật hẹp cũng có thể khiến họ cảm thấy sợ hãi.

Ai cũng có những nỗi sợ riêng, và điều đó hoàn toàn bình thường. Thế nhưng nỗi sợ và nỗi ám ảnh là hoàn toàn khác biệt. Một nỗi ám ảnh là khi bạn cảm thấy sợ hãi một cách mạnh mẽ và không hợp lý trước một hoặc nhiều thứ hoặc tình huống. Mức độ sợ hãi của bạn vượt xa nguy hiểm thực tế mà đối tượng hoặc tình huống đó gây ra.

>>> Tham khảo: Nỗi Sợ Hãi, Ám Ảnh Là Gì?

Khi nỗi sợ hãi này bắt đầu ảnh hưởng đến khả năng sống và làm việc của bạn, nó không còn chỉ là một nỗi sợ đơn thuần mà đã trở thành một vấn đề sức khỏe. Nỗi ám ảnh có thể làm giảm hiệu quả công việc, gây căng thẳng trong các mối quan hệ và làm suy giảm lòng tự trọng của bạn.

Dấu Hiệu Và Triệu Chứng

Nếu bạn mắc chứng sợ không gian hẹp, cảm giác lo lắng có thể xuất hiện ngay khi bạn bước vào một không gian nhỏ. Nỗi sợ này có thể nhanh chóng leo thang thành những cơn hoảng loạn tột độ, đặc biệt là khi bạn bị kẹt ở đó quá lâu. Bạn có thể cảm thấy mình đang rơi vào trạng thái căng thẳng đến mức bật khóc, la hét, hoặc tìm mọi cách để thoát khỏi tình huống đó ngay lập tức.

Không phải ai cũng phản ứng giống nhau, nhưng một số triệu chứng phổ biến có thể bao gồm:

Đau tức ngực.
Cảm giác nóng lạnh thất thường.
Cảm giác như không thể thở được.
Lú lẫn, mất phương hướng.
Khó thở, hít thở nặng nhọc.
Khô miệng, như thể bạn đang bị khát giữa sa mạc.
Cảm giác chóng mặt, như muốn ngất.
Cảm giác những bức tường xung quanh bạn đang ép sát lại.
Đau đầu, cảm giác đầu óc như đang bị bóp chặt.
Tim đập nhanh như thể vừa chạy đua.
Buồn nôn, muốn ói.
Ù tai.
Đổ mồ hôi hột, dù không hề nóng.
Run rẩy không kiểm soát.
Cảm giác buồn tiểu tiện ngay lập tức.

Khi chứng sợ này phát triển đến mức nghiêm trọng, bạn có thể bắt đầu tránh xa mọi hoạt động có thể làm bạn cảm thấy bị mắc kẹt. Ví dụ, bạn có thể bỏ qua những bữa tiệc đông đúc, né tránh những trò chơi cần đeo dây an toàn qua vai, hay chỉ đơn giản là để cửa mở khi vào những căn phòng nhỏ. Sự ảnh hưởng của chứng sợ không gian hẹp còn lan rộng đến nhiều khía cạnh khác của cuộc sống hàng ngày. Bạn có thể cảm thấy không thoải mái trong văn phòng nhỏ hẹp, tránh vào những quán cà phê hoặc nhà hàng đông đúc, lo lắng khi tham gia lớp học đông học sinh, hoặc cảm thấy bị kẹt khi sử dụng phương tiện công cộng đông người.

Rối loạn ám ảnh sợ không gian hẹp không được coi là một rối loạn riêng biệt trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần, Ấn bản lần thứ Năm (DSM-5 TR). Tuy nhiên, nếu các triệu chứng của bạn đáp ứng các tiêu chí sau, bạn có thể được chẩn đoán mắc một rối loạn ám ảnh sợ cụ thể (specific phobia):

Sợ hãi hoặc lo lắng rõ rệt về một đối tượng hoặc một tình huống gây ám ảnh cụ thể (ở đây là tình huống ở trong một không gian kín). Với trẻ em, sự sợ hãi hoặc lo lắng có thể được biểu hiện bằng việc khóc, giận dữ, đóng băng hoặc bám víu vào người lớn.
Đối tượng hoặc tình huống gây ám ảnh gần như luôn luôn gây ra sự sợ hãi hoặc lo lắng ngay lập tức.
Bạn chủ động tránh né hoặc chịu đựng với sự sợ hãi dữ dội khi đối mặt với đối tượng hoặc tình huống này.
Mức độ sợ hãi hoặc lo lắng không tương xứng với nguy hiểm thực tế và không phù hợp với bối cảnh xã hội – văn hóa.
Sự sợ hãi, lo lắng hoặc tránh né kéo dài liên tục, thường ít nhất 6 tháng hoặc hơn.
Sự sợ hãi, lo lắng hoặc tránh né gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống, công việc và các hoạt động quan trọng khác.

LƯU Ý: Các triệu chứng được nêu chỉ mang tính tham khảo. Nếu bạn nghi ngờ bản thân mắc chứng sợ không gian hẹp, hãy tìm gặp nhà tâm lý tại các cơ sở đánh giá & điều trị tâm lý/tâm thần uy tín để có kết luận chính xác.

Chứng Sợ Không Gian Hẹp Ảnh Hưởng Đến Cuộc Sống Như Thế Nào?

Hãy nghĩ về những lúc bạn háo hức chuẩn bị cho một chuyến du lịch, tưởng tượng đến những khung cảnh mới lạ và những kỷ niệm đáng nhớ, nhưng nỗi ám ảnh về những không gian chật hẹp lại kéo bạn vào một cảm giác lo lắng không thể thoát ra.

Nếu đi máy bay, bạn có thể nhanh chóng đến nơi, nhưng việc ngồi trong một chiếc ghế nhỏ, bị kẹp giữa những người xa lạ, khiến không gian xung quanh trở nên ngột ngạt và áp lực. Mỗi phút trôi qua lại càng khiến bạn cảm thấy như mình đang bị giam cầm trong một chiếc hộp kín.

Đi tàu mang lại sự thoải mái hơn với chỗ ngồi rộng rãi và khả năng đi lại, nhưng thời gian di chuyển kéo dài có thể biến hành trình thành một cuộc chiến với nỗi sợ bị mắc kẹt. Dù chỗ ngồi có thoải mái đến đâu, ý nghĩ phải chịu đựng hàng giờ đồng hồ trong không gian kín vẫn khiến bạn cảm thấy khó chịu.

Lái xe có vẻ là một lựa chọn khả dĩ hơn, cho phép bạn dừng lại nghỉ ngơi bất cứ khi nào cần. Tuy nhiên, việc ngồi lâu trong không gian hẹp của chiếc xe vẫn có thể gây cảm giác bức bối, đặc biệt khi bạn phải di chuyển qua những cung đường dài không có điểm dừng thích hợp.

Những tình huống này có thể biến kỳ nghỉ mơ ước thành một chuỗi trải nghiệm căng thẳng và lo lắng, hoặc tệ hơn nữa, khiến bạn từ bỏ ý định đi du lịch ngay từ khi lên kế hoạch. Nhưng điều đáng lo ngại hơn cả là tác động của chứng sợ không gian hẹp đối với sức khỏe. Sự ám ảnh này có thể khiến bạn từ chối những xét nghiệm MRI quan trọng hoặc các quy trình y tế cần thiết, điều này có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của bạn về lâu dài. Bạn có thể bỏ lỡ những cơ hội quan trọng để bảo vệ sức khỏe của mình chỉ vì nỗi sợ này, làm tăng nguy cơ của những vấn đề y tế nghiêm trọng hơn.

Nói cách khác, chứng sợ không gian hẹp không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và hạnh phúc của bạn. Vì vậy, việc tìm hiểu và đối phó với nỗi sợ này là vô cùng quan trọng để bạn có thể sống một cuộc sống đầy đủ và không bị hạn chế bởi những lo lắng không đáng có.

Nguyên Nhân Nào Dẫn Đến Chứng Sợ Không Gian Hẹp?

Chứng sợ không gian hẹp là một “hiện tượng bí ẩn” mà các nhà khoa học vẫn đang nỗ lực để hiểu rõ. Họ cho rằng nguyên nhân có thể xuất phát từ một số yếu tố sau:

Trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu: Đối với nhiều người, nỗi sợ không gian hẹp bắt đầu từ một hoặc nhiều sự kiện đáng sợ trong thời thơ ấu. Họ có thể đã từng bị mắc kẹt trong một không gian chật hẹp hoặc bị giam giữ trong một tình huống không thể thoát ra. Những ký ức này có thể trở thành nỗi ám ảnh theo họ suốt cuộc đời.
Sự kiện kích hoạt (triggering event): Chứng sợ không gian hẹp không chỉ giới hạn ở những trải nghiệm thời thơ ấu. Đôi khi, một sự kiện bất ngờ xảy ra khi bạn trưởng thành có thể là nguyên nhân. Ví dụ, nếu bạn từng bị mắc kẹt trong thang máy hoặc trải qua cơn rung lắc mạnh khi đang bay, những trải nghiệm này có thể kích hoạt nỗi sợ không gian kín.
Tiếp xúc với nỗi sợ của cha mẹ khi còn nhỏ: Nếu bạn lớn lên trong môi trường mà cha mẹ bạn sợ không gian hẹp, có thể bạn đã cảm nhận được nỗi lo lắng và căng thẳng của họ. Điều này có thể khiến bạn phát triển chứng sợ không gian hẹp do bị ảnh hưởng từ những cảm xúc tiêu cực đó.

Về mặt sinh học, các chuyên gia tin rằng các hóa chất trong não có thể kích thích quá mức khu vực thùy thái dương — trung tâm kiểm soát nỗi sợ hãi trong não bộ. Khi bạn gặp phải tình huống khiến bạn sợ hãi, vùng não này phản ứng mạnh mẽ, dẫn đến cảm giác hoảng loạn và lo âu. Ngoài ra, một số nhà nghiên cứu cũng nghi ngờ rằng có thể có một đột biến gen đơn lẻ làm tăng nguy cơ mắc chứng sợ không gian hẹp nếu bạn mang trong mình khiếm khuyết gen này.

>>> Tham khảo: Những Sự Thật Thú Vị Về Bộ Não Con Người

Vượt Qua Chứng Sợ Không Gian Hẹp

Ám ảnh sợ không gian hẹp có thể là một thử thách lớn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bạn. Tuy nhiên, không có gì là không thể vượt qua. Với những phương pháp điều trị hiệu quả và sự kiên nhẫn, bạn hoàn toàn có thể chinh phục nỗi sợ này và tìm lại sự tự do trong cuộc sống hàng ngày. Dưới đây là các phương pháp điều trị và mẹo kiểm soát chứng sợ không gian hẹp mà bạn có thể tham khảo.

Điều Trị Bằng Thuốc

Trong một số trường hợp, thuốc có thể là một phần quan trọng trong việc kiểm soát chứng sợ không gian hẹp. Các bác sĩ thường kê đơn thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chống lo âu để giúp giảm thiểu các triệu chứng hoảng loạn khi bạn gặp phải những tình huống kích hoạt nỗi sợ. Tuy nhiên, thuốc chỉ là một phần của quá trình điều trị, chúng thường được sử dụng kết hợp với liệu pháp tâm lý để đạt hiệu quả tốt nhất.

>>> Tham khảo: Khi Thuốc Chống Trầm Cảm Khiến Bạn Mệt Mỏi

LƯU Ý: Cần hết sức thận trọng khi sử dụng thuốc và chỉ được dùng thuốc khi có sự tư vấn và kê đơn của bác sĩ lâm sàng.

Điều Trị Tâm Lý

Tâm lý trị liệu là phương pháp chính để điều trị chứng sợ không gian hẹp. Có nhiều loại liệu pháp khác nhau giúp bạn vượt qua nỗi sợ hãi và kiểm soát các tác nhân kích hoạt:

Liệu pháp Nhận thức – Hành vi (CBT): Liệu pháp này giúp bạn thay đổi cách suy nghĩ thông thường của bạn khi đối mặt với tình huống gây sợ hãi. Bằng cách học cách thay đổi nhận thức của mình, bạn có thể điều chỉnh phản ứng của mình, từ đó giảm bớt cảm giác lo lắng.
Liệu pháp Hành vi Cảm xúc Hợp lý (REBT): Đây là một dạng liệu pháp hành vi tập trung vào hiện tại, giúp bạn thay đổi những suy nghĩ và hành vi không lành mạnh. REBT giúp bạn tranh luận và thay thế những niềm tin phi lý bằng những suy nghĩ thực tế và tích cực hơn.

Kỹ thuật Thư giãn và Hình dung: Các nhà trị liệu sẽ hướng dẫn bạn cách sử dụng kỹ thuật thư giãn và hình dung khi gặp phải tình huống gây sợ hãi. Chẳng hạn như đếm ngược từ 10 hoặc hình dung về một nơi an toàn, giúp bạn bình tĩnh và kiểm soát cảm xúc.
Liệu pháp Phơi nhiễm: Đây là phương pháp tiếp xúc trực tiếp với tình huống gây sợ hãi trong một môi trường an toàn. Qua thời gian, việc đối mặt với nỗi sợ một cách có kiểm soát sẽ giúp bạn giảm dần cảm giác lo lắng.

Mẹo Kiểm Soát Các Triệu Chứng Của Rối Loạn Ám Ảnh Sợ Không Gian Hẹp

Dưới đây là một số mẹo giúp bạn kiểm soát các triệu chứng khi gặp phải tình huống kích hoạt nỗi sợ:

Hít thở sâu: Hít thở chậm và sâu, đếm đến ba với mỗi nhịp thở để giúp bạn thư giãn.
Tập trung vào điều an toàn: Chuyển hướng sự chú ý của bạn đến một thứ gì đó an toàn, chẳng hạn như thời gian trên đồng hồ hoặc một ký ức yên bình.
Tự nhắc nhở: Nhắc nhở bản thân rằng nỗi sợ hãi và lo lắng dần dần sẽ qua đi.
Thách thức nỗi sợ: Nhắc nhở bản thân rằng nỗi sợ hãi của bạn là trên thực tế rất ít hoặc thậm chí là không có khả năng xảy ra; và mức độ ảnh hưởng tới bạn không ở mức nguy hiểm.
Hình dung về nơi an toàn: Tưởng tượng về một nơi hoặc khoảnh khắc mang lại cho bạn cảm giác an toàn và bình yên.

>>> Tham khảo: Làm Sao Để Vượt Qua Nỗi Sợ Hãi?

Quan trọng nhất, hãy nhớ rằng bạn không cô đơn trong cuộc chiến này. Chấp nhận rằng nỗi sợ có thể xuất hiện, và học cách đương đầu với nó một cách tự tin sẽ giúp bạn từng bước lấy lại sự kiểm soát và sống một cuộc sống không còn bị giới hạn bởi những không gian hẹp.

Nếu bạn cảm thấy mình hoặc người thân đang có những triệu chứng của rối loạn ám ảnh sợ không gian hẹp, hãy tới các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời, hoặc liên hệ Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để được tư vấn cụ thể. Can thiệp sớm là chìa khóa để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Tham khảo:

[1] Understanding Claustrophobia and How to Cope. https://www.verywellmind.com/claustrophobia-2671681

[2] Diagnostic and statistical manual of mental disorders _ DSM-5-TR.

[3] Claustrophobia (Fear of Enclosed Spaces). https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21746-claustrophobia

[4] Everything You Should Know About Claustrophobia. https://www.healthline.com/health/claustrophobia#definition

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn