Thuật ngữ hyperlexia xuất hiện vào năm 1967 và thường có 4 đặc trưng bao gồm kỹ năng đọc nâng cao, tự học cách đọc sớm, yêu thích chữ cái, sách vở, và mắc chứng rối loạn phát triển thần kinh.

“Khi thuật ngữ này lần đầu tiên được sử dụng, vào những năm 1960, hyperlexia được sử dụng để mô tả những đứa trẻ bị khuyết tật phát triển thần kinh mà thể hiện khả năng đọc từ khá xuất sắc,” Laura Justice, tiến sĩ, một chuyên gia về khoa học thính giác và giọng nói, giải thích. “Có nhiều cách khác nhau để xác định (hoặc chẩn đoán) hội chứng hyperlexia, trong đó phổ biến nhất là sự phân biệt giữa khả năng nhận thức và khả năng đọc của một người, sao cho khả năng đọc vượt trội hơn mong đợi dựa trên nhận thức.”

Nói cách khác, những đứa trẻ mắc chứng hyperlexia thường là những người tự học đọc mà có thể đọc tốt hơn những gì mong đợi ở độ tuổi của chúng nhưng lại phải vật lộn để hiểu những gì chúng đang đọc. Chúng xuất sắc trong việc giải mã từ ngữ nhưng lại gặp khó khăn trong việc hiểu.

Hội Chứng Hyperlexia Và Chứng Tự Kỷ

50 năm sau khi thuật ngữ hyperlexia được giới thiệu lần đầu tiên, tình trạng này hiện được liên kết với chứng tự kỷ và được cho là một trong những khả năng thông minh trong chứng tự kỷ. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nó liên quan như thế nào đến nhận thức của người tự kỷ và khả năng đọc điển hình.

Robert Naseef, Tiến sĩ, nhà tâm lý học có chuyên môn về chứng tự kỷ tại Alternative Choices, một tổ chức tâm lý học độc lập ở Pennsylvania, cho biết: “Những đứa trẻ có niềm yêu thích mãnh liệt với các chữ cái thích đọc từ nhưng lại gặp khó khăn với nghĩa. Đặc điểm này thường gặp ở chứng tự kỷ. [Trẻ tự kỷ] thường nhận ra các từ nhưng khó hiểu ý nghĩa của văn bản hoặc đoạn văn.

Nhìn chung, chứng hyperlexia có liên kết chặt chẽ đến chứng tự kỷ với 84% trường hợp trẻ mắc chứng này được xác định là có trong phổ tự kỷ. Tuy nhiên, chỉ có 6 đến 14% trẻ em được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ sẽ mắc chứng hyperlexia. Chứng này cũng có thể xảy ra cùng với các rối loạn phát triển thần kinh khác.

Dấu Hiệu Và Triệu Chứng

Tiến sĩ Justice cho biết, đặc điểm rõ ràng và phổ biến nhất liên quan đến chứng hyperlexia là kỹ năng đọc từ nhanh. Sau đó là niềm đam mê mãnh liệt với các chữ cái, và đôi khi là cả những con số.

Tiến sĩ Naseef cho biết: “Đôi khi các bậc cha mẹ sẽ nhận thấy rằng đứa con nhỏ của họ vô cùng thích thú với các chữ cái như cách những đứa trẻ khác cùng tuổi bị mê hoặc bởi xe tải, xe lửa, quả bóng, v.v. Chúng thường yêu thích các chữ cái ngay cả khi chưa biết chúng phát âm như thế nào.”

Khi chúng bắt đầu đọc hoặc giải mã các từ trong sách, những đứa trẻ mắc chứng hyperlexia trở thành những người xuất sắc, nhưng chúng lại gặp khó khăn khi trả lời một câu hỏi đàm thoại vì gặp phải quá nhiều yêu cầu về ngôn ngữ.

Diane Ouimet, MA, CCC-SLP, nhà trị liệu âm ngữ ở trung tâm Ohio cho biết: “Tôi đã từng có học sinh đến trường đọc ‘Junie B. Jones’ nhưng không có kỹ năng ngôn ngữ cơ bản đi kèm với việc đọc ở cấp độ đó. Nói cách khác, chúng có thể đọc ở trình độ cao ngay từ sớm, nhưng lại không thể hiểu những gì chúng đang đọc.”

Ouimet tin rằng cấu trúc và khả năng dự đoán bảng chữ cái là một phần của sức hút đối với các chữ cái, từ ngữ và sách vở cho trẻ mắc chứng hyperlexia. Đối với chúng, đọc là một hành vi lặp đi lặp lại, mục tiêu chính là giải mã hơn là hiểu nghĩa.

Tiến sĩ Justice cho biết: “Đánh giá các kỹ năng liên quan đến đọc ở trẻ em mắc chứng hyperlexia cũng cho thấy xu hướng có các kỹ năng nhận thức hình ảnh rất tốt (ví dụ: tốc độ phát hiện các chữ cái, khả năng xoay chuyển các con số). Các nghiên cứu hình chụp não cũng chỉ ra rằng các vùng não liên quan đến quá trình xử lý thị giác có khả năng hoạt hóa mạnh hơn ở những người mắc chứng hyperlexia.”

Xem Thêm: Hỏi – Đáp Về Trẻ Tự Kỷ

Chẩn Đoán Chứng Hyperlexia

Hyperlexia thường xuất hiện ở độ tuổi cực sớm, đôi khi trong cả những năm trẻ mới biết đi. Trên thực tế, một số trẻ mắc chứng hyperlexia sẽ thể hiện các kỹ năng đọc nâng cao khi chúng khoảng 2 đến 4 tuổi. Một số trẻ mắc chứng này thậm chí có thể bắt đầu đọc khi chúng mới chập chững biết đi.

Tiến sĩ Naseef cho biết: “Các bậc cha mẹ có thể nhận thấy sự say mê của con mình với các chữ cái ngay từ khi chúng 18 tháng. Ví dụ, chúng có thể thích chơi với bảng chữ cái nam châm. Nếu con bạn thường xuyên nhìn vào các chữ cái, thao tác với chúng và hoàn toàn thích thú, bạn nên nói chuyện với bác sĩ nhi khoa của chúng vì cũng có thể có các triệu chứng khác.”

Tại thời điểm đó, chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể đánh giá khả năng đọc của những đứa trẻ. Tiến sĩ Naseef cho biết, họ cũng có thể xác định xem đứa trẻ có hứng thú với những đồ chơi khác, giao tiếp với cha mẹ chúng hay thích chơi với những đứa trẻ khác hay không. Tất cả những đặc điểm này sẽ giúp xác định liệu đứa trẻ có mắc chứng hyperlexia hay không.

Trong khi đó, nếu con bạn lớn hơn và có vẻ cực kỳ giỏi trong việc phát âm các từ và đọc sách, hãy chú ý kỹ. Đối với trẻ mắc chứng hyperlexia, đọc là việc chúng làm một mình và thường là tự học. Nếu bạn nhận thấy biểu hiện này ở con mình, hãy nói chuyện với một chuyên gia.

Mặc dù không có xét nghiệm cụ thể nào cho chứng hyperlexia, một nhà tâm lý học có thể giúp xác định các đặc điểm của chứng này ở con bạn bằng cách trò chuyện với chúng. Họ có thể đánh giá sự hiểu biết của con bạn về ngôn ngữ.

Đôi khi chứng hyperlexia không được phát hiện do phụ huynh và giáo viên tập trung quá nhiều vào điểm mạnh của học sinh mà họ không nhận ra vấn đề hiểu của học sinh. Nếu con bạn biết đọc sớm, bạn nên kiểm tra khả năng hiểu của chúng. Hãy yêu cầu chúng kể cho bạn nghe điều gì đã xảy ra trong câu chuyện hoặc hỏi những câu hỏi cụ thể liên quan đến văn bản, đặc biệt nếu chúng có những khó khăn khác trong học tập.

Ouimet nói: “Hãy nhớ rằng trẻ mắc chứng Hyperlexia rất giỏi giấu. Hãy đi sâu và tìm hiểu cụ thể hơn một chút, đặc biệt nếu chúng gặp khó khăn với kỹ năng kể chuyện.”

Điều quan trọng cần lưu ý là chứng hyperlexia gần như không xảy ra một mình. Một đứa trẻ mắc chứng này cũng có thể gặp khó khăn trong học tập hoặc các vấn đề về hành vi.

Ngoài ra, theo Tiến sĩ Naseef, chứng hyperlexia không được xác định rõ ràng trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần bản DSM-5. Thay vào đó, chứng này được liệt kê là một phần của chứng tự kỷ, vì vậy nếu con bạn đã được chẩn đoán mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ, bạn cũng nên theo dõi các dấu hiệu của chứng hyperlexia.

Quan trọng là bạn tiếp tục theo dõi và quan sát việc con bạn biết đọc sớm để bạn có thể chia sẻ chúng với chuyên gia. Chứng hyperlexia càng sớm được xác định, con bạn càng sớm có thể bắt đầu phát triển các kỹ năng cần thiết để giải quyết mọi vấn đề tồn tại về khả năng hiểu hoặc khả năng ngôn ngữ.

Điều Trị Chứng Hyperlexia

Mặc dù giải mã các từ một cách hiệu quả và chính xác là một phần cần thiết của việc đọc, nhưng nó không phải là kỹ năng duy nhất cần thiết để thành công trong học tập. Học sinh cũng phải có khả năng hiểu những gì chúng đang đọc cũng như tích hợp những gì chúng đã đọc vào bài tập về nhà và các hoạt động khác trên trường.

Vì lý do này, những đứa trẻ mắc chứng hyperlexia sẽ cần phải làm việc với nhiều chuyên gia khác nhau như nhà trị liệu âm ngữ và nhà tâm lý học thần kinh để chúng có thể học cách giải quyết những khó khăn về khả năng đọc của mình.

Điều quan trọng cần lưu ý là không có cách nào cụ thể để điều trị chứng hyperlexia. Trên thực tế, các kế hoạch điều trị tốt nhất không chỉ là xem xét toàn bộ các vấn đề của đứa trẻ mà còn thiết kế kế hoạch để giúp chúng phát huy tối đa tiềm năng của mình.

“Câu hỏi đầu tiên cần đặt ra là – điểm mạnh và điểm yếu của chúng là gì?” Ouimet nói. “Sau đó làm thế nào chúng ta có thể sử dụng những điểm mạnh để khắc phục những điểm yếu đó?”

Theo American Speech-Language-Hearing Association, sẽ thú vị nếu coi những học sinh mắc chứng hyperlexia là “những chiếc pho mát Thụy Sĩ”. Nói cách khác, bề ngoài kỹ năng đọc của chúng có vẻ vững chắc, nhưng có những lỗ hổng liên quan đến khả năng hiểu sẽ trở nên dễ nhận thấy khi chúng lớn tuổi hơn và các môn học của chúng trở nên khó hơn.

Hãy nhớ rằng với tư cách là cha mẹ, bạn là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị của con bạn. Bạn thường sẽ là người đầu tiên nhận ra những gì con bạn cần cũng như những gì đang hiệu quả và những gì không hiệu quả. Hãy ghi chép những gì bạn quan sát và trao đổi thường xuyên với giáo viên, nhà trị liệu và chuyên gia chăm sóc sức khỏe của con bạn.

Kế hoạch điều trị của con bạn có thể sẽ thay đổi khi chúng lớn lên và bạn đóng một vai trò quan trọng trong việc đó. Nhìn chung, trẻ em mắc chứng hyperlexia có thể cần tham gia vào liệu pháp ngôn ngữ, thực hành giao tiếp và các bài học dạy chúng cách hiểu những gì chúng đang đọc.

Tham Khảo:

>>>> Khó Khăn Giao Tiếp Với Trẻ Tự Kỷ

Mẹo Ứng Phó Với Chứng Hyperlexia

Nếu con bạn được chẩn đoán mắc chứng hyperlexia hoặc chỉ đơn giản là có các đặc điểm của chứng này, điều quan trọng là phải tập hợp một nhóm các chuyên gia có thể giúp trẻ xây dựng kỹ năng hiểu. Sự can thiệp diễn ra càng sớm thì càng có nhiều khả năng đứa trẻ được cung cấp các công cụ cần thiết để xây dựng kỹ năng hiểu của mình.

Ouimet nói: “Họ cần một số sự trợ giúp để xây dựng nhận thức âm vị học. Ở trường cũng có rất nhiều áp lực về ngôn ngữ. Những đứa trẻ mắc chứng hyperlexia và tự kỷ bị hỏi rất nhiều mỗi ngày và vào cuối ngày, chúng cảm thấy mệt mỏi.”

Điều quan trọng là phải giúp chúng thư giãn. Bạn cũng cần đảm bảo rằng bản thân mình thoải mái vì đối phó với một tình trạng như chứng hyperlexia có thể khiến bạn bối rối và khó chịu. Hãy tự tăng cường nhận thức của bản thân bằng các nguồn đáng tin cậy và cố gắng tránh các tình huống xấu nhất.

Ouimet chia sẻ rằng: “Một số học sinh học được các kỹ năng thông qua giáo dục hoặc liệu pháp có thể giúp chúng thu hẹp khoảng cách đó còn những học sinh khác có thể gặp khó khăn cả đời. Mặc dù việc cha mẹ đưa ra kết luận hoặc cân nhắc các tình huống xấu nhất là điều bình thường, nhưng bạn cần cố gắng không làm như vậy.”

Ouimet gợi ý nên tìm gặp một nhà trị liệu âm ngữ. Cô cũng khuyến khích phụ huynh nói chuyện với giáo viên của con bạn vì họ thường có ý tưởng về những gì bạn có thể làm ở nhà để hỗ trợ việc học của con bạn ở trường.

Ouimet nói: “[Nhưng] sau cùng, vẫn nằm ở cha mẹ. Hãy yêu thương chúng và chăm sóc chúng. Chúng có sự khác biệt trong học tập, vì vậy hãy đảm bảo chúng có các công cụ và nguồn lực cần thiết. Giữa lớp ba và lớp bốn có một bước nhảy vọt, khi trẻ em chuyển từ học đọc sang đọc để học. Tôi sẽ không muốn gửi những đứa trẻ vào trường trung học cơ sở mà không có kỹ năng đó.”

Nếu con của bạn biết đọc ở độ tuổi rất nhỏ, điều đó không tự động có nghĩa là chúng mắc chứng hyperlexia hay chứng tự kỷ. Đôi khi những đứa trẻ có năng khiếu cũng sẽ bắt đầu đọc khi còn rất nhỏ. Điều quan trọng là nhận ra khả năng đọc sớm của con bạn và nói chuyện với một chuyên gia về nó. Họ có thể giúp xác định khả năng học tập của con bạn và liệu có cần điều trị hay không.

Nếu con bạn được chẩn đoán mắc chứng hyperlexia, hãy nhớ rằng điều này có nghĩa là chúng có một cách học và giao tiếp độc đáo. Đừng né tránh việc đưa con bạn đi chẩn đoán. Chẩn đoán sẽ cho phép xác định bất kỳ thiếu sót nào trong quá trình đọc để con bạn có thể học các kỹ năng mới và đối phó với những thách thức. Với sự can thiệp thích hợp, chúng có thể học cách phát huy tối đa tiềm năng của mình.

Nguồn: What Is Hyperlexia? – Verywell Family

Có Thể Bạn Muốn Tìm Hiểu: Rối Loạn Phổ Tự Kỷ (ASD) Ở Người Lớn