Mọi người thường sử dụng lẫn lộn thuật ngữ “giới tính” (sex) và “giới” (gender) và cho rằng chúng có ý nghĩa tương tự nhau nhưng thực tế hai thuật ngữ này không được dùng thay thế cho nhau. Nếu bạn đang tìm các thông tin về chủ đề này, bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt giới tính và giới.
Giới Tính Và Giới Là Gì?
“Giới tính” – trong tiếng Anh là “sex” - đề cập đến sự khác biệt về thể chất giữa những người là nam, nữ hoặc liên giới tính. Một người thường được chỉ định giới tính khi sinh ra dựa trên các đặc điểm sinh lý, bao gồm cơ quan sinh dục và thành phần nhiễm sắc thể của họ. Giới tính được chỉ định này được gọi là “giới tính khi sinh” của một người.
Mặt khác, “Giới” – trong tiếng Anh là “gender” - liên quan đến cách xác định một người. Không giống như giới tính khi sinh, giới không được tạo thành từ các dạng nhị phân (tức là phân chia rõ dàng dưới hai dạng như giới tính nam và giới tính nữ). Thay vào đó, giới là một phổ rộng. Một người có thể xác định bản thân tại bất kỳ điểm nào trong phổ này hoặc hoàn toàn bên ngoài phổ này.
Mọi người có thể xác định giới (gender) khác với giới tính khi sinh (sex) của họ hoặc không có gì khác biệt cả. Tức là một người mang giới tính nữ (các đặc điểm sinh học của cơ thể xác định họ thuộc giới tính nữ) có thể hoàn toàn xác định mình ở một giới khác ngoài giới nữ. Những danh tính này có thể bao gồm người chuyển giới, người không phân biệt giới tính hoặc trung lập về giới tính. Có nhiều cách khác nhau mà một người có thể xác định giới tính của mình.
Giới cũng tồn tại dưới dạng các cấu trúc xã hội - với tư cách là “vai trò” hoặc “chuẩn mực” của giới, bao gồm vai trò, hành vi và thuộc tính được xây dựng về mặt xã hội mà xã hội cho là phù hợp với nam giới và nữ giới.
Giới Tính
Sự phân định giới tính thường xảy ra dựa trên các dấu hiệu giải phẫu và sinh lý khi một đứa trẻ mới sinh ra đời. Cơ quan sinh dục nam và nữ - cả bên trong và bên ngoài - đều có những đặc điểm khác nhau, ngoài ra cơ thể nam và nữ có cấu trúc nội tiết tố và nhiễm sắc thể riêng biệt. Các bác sĩ sẽ sử dụng những yếu tố này để chỉ định giới tính khi sinh.
Khi sinh ra, những người được chỉ định là nữ có lượng estrogen và progesterone cao hơn, trong khi những người được chỉ định là nam có lượng testosterone cao hơn. Những trẻ được chỉ định mang giới tính nữ thường có hai bản sao của nhiễm sắc thể X và còn những trẻ được chỉ định mang giới tính nam có một nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y.
Tham khảo: Nội tiết tố thấp ở nam giới
Xã hội thường coi nam và nữ là một cặp nhị phân sinh học. Tuy nhiên, có những vấn đề với sự khác biệt này. Ví dụ, các dấu hiệu nhiễm sắc thể không phải lúc nào cũng rõ ràng. Một số bé trai được sinh ra với hai hoặc ba nhiễm sắc thể X, cũng như một số bé gái được sinh ra với nhiễm sắc thể Y. Ngoài ra, một số trẻ sinh ra với cơ quan sinh dục không điển hình do sự khác biệt trong quá trình phát triển giới tính. Loại khác biệt này từng được gọi là “rối loạn phát triển giới tính”, nhưng thuật ngữ này bị xem là có vấn đề. Trong một khảo sát năm 2015, hầu hết những người được hỏi đều cho biết rằng họ cảm nhận thuật ngữ này một cách tiêu cực. Một đánh giá sâu hơn cho thấy rằng nhiều người hoàn toàn không sử dụng nó mà thay vào đó sử dụng cụm từ “liên giới tính” (intersex).
Là người liên giới tính có thể có nhiều nghĩa khác nhau. Ví dụ, một người có thể có cơ quan sinh dục với cấu tạo khác lạ so với thông thường, họ có thể có cả cơ quan sinh dục nam và cơ quan sinh dục nữ, v.v. Hoặc, một người có thể có sự kết hợp các nhiễm sắc thể khác nhau. Một số người không biết rằng họ là người liên giới tính cho đến khi họ đến tuổi dậy thì.
Các nhà sinh học đã bắt đầu thảo luận về ý tưởng rằng giới tính có thể có tính chất như một quang phổ (nếu từng học vật lý thì chúng ta đều biết rằng quang phổ là dải ánh sáng kéo dài từ đỏ đến tím, trong đó có vô số màu sắc khác nhau liên tục – và giới tính cũng được cho là đa dạng như thế - với vô số phân loại). Đây không phải là một khái niệm mới nhưng đã mất một thời gian để đi vào ý thức cộng đồng. Ví dụ, ý tưởng về giới tính như một phổ đã được thảo luận trong một bài báo xuất bản năm 1993 của Học viện Khoa học New York.
Giới
Tại Hoa Kỳ, giới trong lịch sử đã được định nghĩa là nhị phân. Nhiều nền văn hóa khác đã phải mất rất nhiều thời gian để xác định giới thứ ba. Ý tưởng coi giới là một trong hai/ hoặc một trường hợp là không chính xác.
Một người xác định giới tính mà họ được chỉ định khi sinh ra được gọi là “cisgender”. Một người nào đó không phải là chuyển giới và không xác định trong giới nhị phân - nam hay nữ, trai hay gái - có thể xác định là không phân biệt giới, tùy theo phi nhị nguyên giới (genderqueer) hoặc giới tính linh hoạt (genderfluid). Một người có bản dạng giới khác với giới tính khi sinh của họ có thể được xác định là người chuyển giới.
Một đánh giá năm 2016 xác nhận rằng giới tồn tại trên một phạm vi rộng - trái ngược với các định nghĩa di truyền về giới tính.
Một người có thể xác định hoàn toàn hoặc một phần vai trò giới hiện có. Họ có thể không đồng nhất với bất kỳ vai trò giới tính nào cả. Những người không xác định với các nhị phân giới tính (gender binaries) hiện có có thể xác định là không phân biệt giới tính (nonbinary). Thuật ngữ chung này bao gồm một loạt các danh tính, bao gồm cả giới tính linh hoạt, lưỡng tính và trung lập về giới tính.
Tham khảo: Tính dục hóa
Giới Và Xã Hội
Giới cũng là một cấu trúc xã hội. Giới đề cập đến các đặc điểm cấu tạo về mặt xã hội của phụ nữ và nam giới, chẳng hạn như chuẩn mực, vai trò và mối quan hệ của và giữa các nhóm phụ nữ và nam giới. Nó thay đổi từ xã hội này sang xã hội khác. (Theo WHO)
Vai trò giới trong một số xã hội sẽ cứng nhắc hơn. Tuy nhiên, những điều này không phải lúc nào cũng cố định, vai trò và khuôn mẫu có thể thay đổi theo thời gian. Một phân tích tổng hợp năm 2018 về các cuộc thăm dò dư luận về định kiến giới ở Mỹ phản ánh sự thay đổi này.
Tham khảo: Ảnh hưởng của định kiến giới đối với chẩn đoán BPD ở nam giới
Giới Và Sức Khỏe
Có mối quan hệ phức tạp giữa giới và cả sức khỏe thể chất và tinh thần. WHO đã nêu bật những cách mà định kiến giới và sự kỳ thị ảnh hưởng đến trải nghiệm chăm sóc sức khỏe của một người. Định kiến giới có thể ảnh hưởng đến bảo hiểm y tế, lộ trình chăm sóc, trách nhiệm giải trình và tính toàn diện trong các hệ thống y tế trên toàn thế giới.
Bản Dạng Giới (Gender Identity) Và Biểu Hiện
Một người có thể xác định và thể hiện giới tính của mình theo những cách khác nhau.
Bản dạng giới (gender identity) là cách một người cảm nhận bên trong, trong khi biểu hiện của họ là cách họ thể hiện bản thân với thế giới bên ngoài. Ví dụ: một người có thể xác định là không phải nhị phân nhưng thể hiện như một người đàn ông đối với thế giới bên ngoài.
GLAAD, trước đây được gọi là Liên minh đồng tính nam và đồng tính nữ chống phỉ báng (Gay and Lesbian Alliance Against Defamation) đã mô tả bản dạng giới là “ý thức cá nhân, bên trong” của một người về việc thuộc về một số điểm trong hoặc ngoài phạm vi giới tính. Tổ chức cho biết thêm: “Hầu hết mọi người đều có bản dạng giới là nam hoặc nữ (hoặc trai hoặc gái). Đối với một số người, bản dạng giới của họ không phù hợp với một trong hai lựa chọn đó.”
GLAAD mô tả biểu hiện giới tính là: “Những biểu hiện bên ngoài của giới được thể hiện qua tên, đại từ nhân xưng, quần áo, kiểu tóc, hành vi, giọng nói hoặc đặc điểm cơ thể. Xã hội xác định những tín hiệu này là nam tính và nữ tính, mặc dù những gì được coi là nam tính và nữ tính thay đổi theo thời gian và thay đổi theo nền văn hóa.”
Tham khảo: Phân biệt giới tính và mối lo ngại về sức khỏe tâm thần
Lời Kết
Trong nhiều thế kỷ, nhiều xã hội đã áp đặt quan niệm rằng một người là nam hay nữ dựa trên các đặc điểm thể chất của họ. Ý tưởng này đã nhầm lẫn giữa giới tính và giới. Vì vậy, điều cần thiết là mỗi cá nhân biết phân biệt giới tính và giới rằng chúng không giống nhau.
Nguồn: Sex and gender: What is the difference? - MedicalNewsToday