NHỮNG VẤN ĐỀ SỨC KHOẺ TÂM THẦN ĐIỂN HÌNH Ở PHỤ NỮ

18/10/2021

Nhân ngày Phụ nữ Việt Nam (20/10), chúng ta vẫn cần đấu tranh cho các vấn đề sức khoẻ tâm thần cho phụ nữ bằng cách tìm hiểu và nâng cao nhận thức của cộng đồng. Trong đó, sự kì thị của xã hội gắn liền với tình trạng sức khoẻ tâm thần có lẽ là rào cản lớn nhất.

Một vài yếu tố ảnh hưởng tới rối loạn tâm thần ở phụ nữ

Bên cạnh giới tính, những ảnh hưởng và giá trị của văn hoá, xã hội tác động đáng kể đến phụ nữ. Truyền thống lâu đời trong xã hội được cho rằng phụ nữ gắn bó với gia đình bằng tất cả các trách nhiệm chính như nuôi dạy con cái và chăm sóc sức khỏe cho người lớn tuổi.

Mặc dù vai trò giới tính đã thay đổi trong xã hội của chúng ta, nhưng việc nữ giới đảm nhận nhiều công việc nhà hơn nam giới và thường ở nhà chăm sóc con cái, có thể khiến phụ nữ vẫn phải đối mặt với một lượng căng thẳng đáng kể. Trầm cảm và các cơn hoảng sợ có thể là kết quả của sự căng thẳng này.

Người phụ nữ cũng bị tính dục hóa trong nền văn hóa, dù cho đó là tạp chí, phim ảnh, chương trình truyền hình hay các mối quan hệ ngang hàng. Theo American Psychological Association, việc tính dục hoá tiêu cực được lặp đi lặp lại này có thể cản trở sự phát triển lành mạnh của phụ nữ về lòng tự trọng và sự nhận thức về bản thân. Những yếu tố này có thể dẫn tới trầm cảm, lo âu, căng thẳng, cảm giác tội lỗi và có thể làm suy giảm sức khỏe tâm thần của phụ nữ một cách tiêu cực.

Bên cạnh đó, việc phụ nữ bị xâm hại tình dục, bạo lực, kì thị và quấy rối là nhân tố bổ sung góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe tâm thần ở phụ nữ. Theo các báo cáo, cứ 5 phụ nữ thì có 1 người là nạn nhân của hiếp dâm hoặc quấy rối tình dục, và phụ nữ có nhiều khả năng bị lạm dụng tình dục hơn. Nạn nhân là nữ giới chiếm khoảng 80% trong các cuộc xung đột bạo lực và dân sự.

Những rối loạn tâm thần ở phụ nữ

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ nữ giới trải qua những vấn đề về sức khoẻ tâm thần như trầm cảm, rối loạn ăn uống, rối loạn hoảng sợ, cao gấp đôi nam giới. Phụ nữ cũng có ý định tự tử cao gấp 2 – 3 lần so với nam giới, mặc dù nam giới tự tử nhiều hơn gấp 4 lần.

Kể cả phụ nữ hay đàn ông, già hay trẻ, giàu hay nghèo, mỗi cá nhân đều có trải nghiệm riêng của họ. Mặc dù những dấu hiệu và ảnh hưởng về các rối loạn tâm thần tương đối giống nhau, nữ giới phải đối mặt với những trở ngại khác so với nam giới về cách họ nhìn nhận và giải thích các triệu chứng cũng như cách những phương pháp điều trị được đề ra.

Dưới đây là cái nhìn bao quát về những vấn đề sức khoẻ tâm thần phổ biến ảnh hưởng tới phụ nữ khác với đàn ông như thế nào. Nam giới và nữ giới có các triệu chứng khác nhau, vì vậy điều quan trọng là xem xét các yếu tố khác biệt có thể dẫn tới rối loạn. Ví dụ như, phụ nữ có nhiều khả năng gặp các triệu chứng về thể chất liên quan tới sức khoẻ tâm thần.

Một vài rối loạn tâm thần phổ biến ảnh hưởng tới nữ giới:

1. Trầm cảm

Phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 2 lần nam giới, tỷ lệ là 12% phụ nữ và 6% nam giới có trầm cảm. Trầm cảm là cảm giác đau buồn hay u uất bao trùm theo từng đợt (kéo dài vài ngày, vài tuần, hoặc lâu hơn) hay mãn tính (kéo dài theo tháng hoặc năm) (trầm cảm kéo dài). Những triệu chứng tiềm ẩn có thể là mất đi hứng thú với các sự kiện thường ngày, thay đổi khẩu vị, và cảm giác vô dụng, tội lỗi. Trầm cảm nặng, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm sau sinh, và rối loạn trầm cảm là một số chứng trầm cảm có thể ảnh hưởng tới sức khoẻ tâm thần của phụ nữ.

Những sự thật về trầm cảm ở phụ nữ:

- Phụ nữ mắc trầm cảm thường chuyển sang lạm dụng rượu nhiều năm sau khi trầm cảm bắt đầu

- Phụ nữ thường tìm đến tôn giáo và sự giải toả cảm xúc để đối mặt với trầm cảm

- Mặc dù sự thật là nữ giới có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 2 lần so với nam giới, cả hai giới đều có tỉ lệ phát triển chứng rối loạn lưỡng cực (hưng trầm cảm) tương đương nhau

2. Rối loạn hoảng sợ

Rối loạn lo âu lan toả (GAD), hội chứng ám sợ (phobias), rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), và hội chứng sợ xã hội (social anxiety) là các dạng của rối loạn hoảng sợ (panic disorder). Phụ nữ thường mắc rối loạn lo âu lan toả và những hội chứng sợ đặc trưng hơn. Rối loạn hoảng sợ có thể xảy ra như một hệ quả hoặc song hành với những rối loạn khác như trầm cảm hay nghiện opioid.

Rối loạn lo âu lan toả (GAD): GAD ảnh hưởng tới khoảng 4 triệu người dân Mỹ, và phụ nữ có khả năng mắc chứng này cao hơn nam giới. Các cơn hoảng loạn có thể kéo dài từ một vài phút cho tới vài giờ và thường kèm theo những cảm xúc lo lắng, căng thẳng, thôi thúc mãnh liệt.

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD): PTSD có thể ảnh hưởng tới bất kì ai và được gây nên bởi một sự kiện gây sang chấn, nhưng phụ nữ có khả năng trải nghiệm điều này cao gấp 2 lần nam giới. Khi mà nữ giới thường là nạn nhân của việc lạm dụng thể chất và tình dục, PTSD có thể ảnh hưởng đáng kể tới cách mà họ nhìn nhận thế giới và bản thân. Phụ nữ có nhiều khả năng phát triển rối loạn căng thẳng sau sang chấn hơn đàn ông do bị tấn công tình dục.

3. Rối loạn ăn uống

Các yếu tố văn hoá xã hội được nói đến bên trên là những nhân tố chính gây nên rối loạn ăn uống. Việc tính dục hóa phụ nữ góp phần đáng kể vào sự phát triển của sự tự ti tiêu cực, các vấn đề về hình ảnh cơ thể và lòng tự trọng thấp ở phụ nữ.

Cân nặng luôn là một phần được coi trọng và đặt lên hàng đầu trong cuộc sống của phụ nữ, vì vậy không có gì ngạc nhiên khi họ cảm thấy quá áp lực để trở nên hoàn hảo về hình thể. Mặc dù các chứng rối loạn ăn uống như chán ăn tâm thần (anorexia nervosa) và chứng cuồng ăn (bulimia nervosa) thường phổ biến hơn ở tuổi vị thành niên, nhưng chúng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Everyday Health báo cáo rằng phụ nữ chiếm 85% các trường hợp cuồng ăn và chán ăn tâm thần, và gần 65% các trường hợp rối loạn ăn uống vô độ (binge eating disorder) trong số những người bị ảnh hưởng bởi chứng rối loạn ăn uống.

4. Rối loạn mặc cảm ngoại hình (BDD)

Cleveland Clinic định nghĩa chứng rối loạn này là sự lo lắng mãnh liệt của một người về nhận thức khiếm khuyết cơ thể. Những người mắc rối loạn mặc cảm ngoại hình (BDD) liên tục tìm kiếm sự yên tâm về ngoại hình của họ và coi mình là “xấu xí” tới mức phải tìm cách điều trị. Phẫu thuật thẩm mĩ để loại bỏ bất cứ thứ gì được coi là khiếm khuyết cơ thể có thể được sử dụng như cách giải tỏa của chứng rối loạn này.

Cả phụ nữ và nam giới đều bị ảnh hưởng bởi chứng rối loạn này, nhưng áp lực xã hội liên quan đến ngoại hình có thể khiến việc khắc phục sức khỏe tâm thần của phụ nữ trở nên khó khăn hơn. Những người mắc chứng BDD có thể gặp khó khăn trong các hoạt động ở nơi làm việc, ở nhà và trong các tình huống xã hội do sự ám ảnh về ngoại hình của họ. Mụn và các vấn đề về da khác, lông ở mọi nơi trên cơ thể (hay không có), hình dạng và kích thước của các đặc điểm cụ thể trên khuôn mặt là những đặc điểm thể chất phổ biến nhất mà những người mắc BDD quan tâm.

Tìm kiếm phương pháp điều trị cho vấn đề sức khoẻ tâm thần

Nếu bạn hay người mà bạn quan tâm đang mắc rối loạn tâm thần, đừng đợi để tìm kiếm phương pháp điều trị. Bất kể lí do để trì hoãn việc điều trị rối loạn sức khoẻ tâm thần cho phụ nữ - cho dù đó là vì “chưa phải thời điểm” hay vì bạn đang xấu hổ hoặc sợ hãi - thì khi nhận được sự giúp đỡ càng sớm, bạn càng có thể nhanh chóng bắt đầu một cuộc sống mới mà không còn những giới hạn của vấn đề rối loạn.

Một điều quan trọng nữa cần nhớ, hãy là một người phụ nữ tự tin và quyền lực, đừng vì những mặc cảm về ngoại hình hay lời nói tiêu cực từ người khác khiến bạn mất đi sự tự tin vốn có của bản thân.

Nhân ngày Phụ nữ Việt Nam, hãy gửi lời động viên và sẻ chia tới những người phụ nữ xung quanh bạn để họ hiểu rằng họ luôn có giá trị và luôn được yêu thương.

Tham khảo: Typical Women’s Mental Health Issues – Dual Diagnosis