Trong thế giới hiện đại với áp lực cuộc sống ngày càng gia tăng, không ít bạn trẻ đang phải đối mặt với những cảm xúc tiêu cực, sự căng thẳng, và nỗi đau tinh thần. Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhưng thường bị che giấu chính là hành vi tự hủy hoại (self-destructive behavior). Hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý mà còn có thể dẫn đến những tổn thương thể chất nghiêm trọng.

Vậy hành vi tự hủy hoại là gì? Làm thế nào để nhận biết nó? Cùng khám phá những điều này để giúp bản thân và những người xung quanh tìm thấy lối thoát an toàn hơn.

Hành Vi Tự Hủy Hoại Là Gì?

Theo định nghĩa từ từ điển tâm lý của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA), hành vi tự hủy hoại (self-destructive behavior) là những hành động gây tổn hại cho bản thân mà người thực hiện có thể không nhận thức được hoặc thậm chí mong muốn sự tổn hại đó.

Những hành vi này không chỉ mang tính chất tạm thời mà có thể lặp đi lặp lại và trở thành một thói quen khó chữa trị. Đôi khi, hành vi tự hủy hoại có thể dẫn đến những ý định tự tử, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe tâm thần và thể chất.

>>> Tham khảo: Sự Khác Biệt Giữa Tự Hại (Self-Harm) và Cố Gắng Tự Tử (Attempted Suicide)

Để hiểu rõ hơn về hành vi này, hãy nhớ rằng nó không phải là một quyết định đơn giản mà là một phản ứng đối với những cảm xúc đau khổ và áp lực từ cuộc sống. Điều này có thể bao gồm sự thiếu hụt về cảm xúc, cảm giác không được yêu thương hoặc áp lực từ việc phải hoàn thành kỳ vọng của gia đình, xã hội.

Những Hình Thức Phổ Biến Của Hành Vi Tự Hủy Hoại

Hành vi tự hủy hoại là một khái niệm rộng và có thể khác nhau giữa các cá nhân, nhưng điểm chung là tất cả những hành vi này đều gây tổn hại cho người thực hiện. Để nhận diện và hỗ trợ kịp thời những người có hành vi này, việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo là rất quan trọng.

>>> Tham khảo: 11 Quan Niệm Sai Lầm Về Tự Hại

Hành Vi Tự Hủy Hoại Gây Tổn Thương Về Thể Chất

Cắt da bằng vật sắc nhọn: Đây là một trong những hình thức phổ biến nhất. Họ có thể dùng dao hoặc vật sắc nhọn để cắt vào da. Hành động này giúp họ cảm nhận nỗi đau thể xác. Điều này có thể giúp họ làm giảm bớt cảm giác đau đớn về tâm lý.
Tự nhổ tóc: Nhiều người làm điều này để kiểm soát cảm xúc. Hành động này không chỉ gây tổn thương cho cơ thể mà còn tạo ra lo lắng và xấu hổ về ngoại hình.
Tự đánh vào bản thân hoặc đấm vào tường: Những hành động này có thể xuất phát từ cảm giác thất vọng hoặc tức giận. Khi họ cảm thấy cần thể hiện nỗi đau, họ có thể gây thương tổn cho chính mình.
Tự đốt da: Một số người có thể thực hiện hành vi này để cảm nhận một cảm giác khác ngoài sự tê liệt cảm xúc hoặc để “thể hiện” nỗi đau bên trong ra ngoài.
Làm bầm tím cơ thể hoặc gãy xương: Hành vi này thường không phải là một mục đích, nhưng có thể xảy ra khi họ đang trong trạng thái căng thẳng cực độ.

Hành Vi Tự Hủy Hoại Về Tinh Thần

Không chăm sóc sức khỏe bản thân: Họ có thể bỏ bê việc ăn uống, ngủ nghỉ hoặc chăm sóc sức khỏe cá nhân, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

Tự cô lập khỏi người khác: Là hành vi tránh xa bạn bè, gia đình, tạo ra khoảng cách giữa mình và những người yêu thương, dẫn đến cảm giác cô đơn và tuyệt vọng.
Sử dụng ma túy hoặc rượu bia quá mức: Những chất gây nghiện có thể được sử dụng như một cách để thoát khỏi thực tại đau khổ, mặc dù chúng có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khi lạm dụng.
Cờ bạc: Hành động này có thể trở thành một cách để trốn tránh thực tế hoặc tìm kiếm cảm giác hồi hộp, dù biết rõ rằng nó có thể dẫn đến mất mát nghiêm trọng.
Quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su: Hành vi này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm bệnh mà còn phản ánh sự thiếu chăm sóc cho bản thân và sự coi thường đối với sức khỏe cá nhân.

LƯU Ý: Các triệu chứng được nêu chỉ mang tính tham khảo. Nếu bạn nghi ngờ bản thân có các hành vi tự hủy hại, hãy tìm gặp nhà tâm lý để có kết luận chính xác.

Nhận Biết Hành Vi Tự Hủy Hoại Ở Người Khác

Việc nhận diện hành vi tự hủy hoại là rất quan trọng để có thể kịp thời hỗ trợ và can thiệp. Dưới đây là một số dấu hiệu rõ ràng mà bạn có thể nhận thấy:

Thay đổi về hành vi: Những người có hành vi tự hủy hoại thường thay đổi hành vi một cách bất thường. Họ có thể trở nên kín đáo hơn, tránh xa bạn bè và gia đình, hoặc thể hiện sự hờ hững với các hoạt động mà họ từng yêu thích.
Vết thương trên cơ thể: Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là sự xuất hiện của các vết thương trên cơ thể, chẳng hạn như cắt, bầm tím, hoặc sẹo không rõ nguyên nhân. Nếu bạn thấy ai đó luôn che giấu vùng da trên cơ thể, đó có thể là dấu hiệu của hành vi tự hủy hoại.

Bỏ bê trách nhiệm: Những người tự hủy hoại thường không quan tâm đến sức khỏe bản thân, bỏ bê công việc, học tập hoặc các cam kết xã hội. Họ có thể không còn quan tâm đến việc chăm sóc bản thân hoặc giữ gìn mối quan hệ với những người xung quanh.
Thay đổi cảm xúc: Họ thường có những thay đổi đột ngột về tâm trạng, từ trạng thái buồn bã sang cảm giác tuyệt vọng hoặc vô giá trị. Họ có thể cảm thấy như không còn hy vọng cho tương lai.

>>> Tham khảo: Cảm Xúc Thăng Trầm Liên Tục, Thất Thường: Dấu Hiệu Cảnh Báo Rối Loạn Lưỡng Cực

Tránh gặp gỡ người khác: Sự cô lập xã hội là một dấu hiệu phổ biến của hành vi tự hủy hoại. Người tự gây hại có thể cảm thấy xấu hổ hoặc ngượng ngùng về hành động của mình, dẫn đến việc tránh gặp gỡ bạn bè và gia đình.

Tại Sao Hành Vi Tự Hủy Hoại Xuất Hiện?

Hành vi tự hủy hoại thường phát sinh từ những cảm xúc khó khăn mà người ta không biết cách xử lý. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến hành vi này:

Cảm Xúc Đau Khổ

Nhiều người trải qua nỗi đau tinh thần từ việc mất mát, sang chấn hoặc áp lực trong cuộc sống. Việc tự gây thương tích có thể trở thành một cách để họ cảm nhận điều gì đó về mặt thể chất khi họ cảm thấy tê liệt về mặt cảm xúc.

Rối Loạn Tâm Thần

Các tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, và rối loạn ăn uống thường đi kèm với hành vi tự hủy hoại. Những người mắc các rối loạn này có thể cảm thấy cuộc sống của họ đang mất kiểm soát, và việc tự gây hại trở thành một cách để họ cảm thấy có một chút quyền kiểm soát.

Thiếu Hỗ Trợ Xã Hội

Một yếu tố quan trọng khác là sự thiếu hụt hỗ trợ từ gia đình và bạn bè. Khi không có người để chia sẻ nỗi đau và cảm xúc, nhiều người trẻ có thể tìm đến hành vi tự hủy hoại như một phương thức thoát khỏi nỗi cô đơn.

Lạm Dụng Chất Kích Thích

Sử dụng ma túy hoặc rượu bia có thể làm trầm trọng thêm các cảm xúc tiêu cực, dẫn đến hành vi tự hủy hoại. Sự kết hợp giữa cảm giác say và những vấn đề sức khỏe tâm thần có thể tạo ra một vòng xoáy đau đớn mà rất khó thoát ra.

>>> Tham khảo: Rối Loạn Sử Dụng Chất Gây Nghiện Và Những Hệ Quả Khó Lường

Hướng Đi Để Chữa Trị

Khi nhận thấy mình hoặc người thân có hành vi tự hủy hoại, việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần là cực kỳ quan trọng. Hành động này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe thể chất mà còn hỗ trợ cho quá trình phục hồi tâm lý. Các phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào từng cá nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng, vì vậy việc lựa chọn giải pháp phù hợp là cần thiết.

Trị Liệu Tâm Lý

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là bạn nên gặp bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học. Họ có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về những cảm xúc của mình và đề xuất các phương pháp điều trị phù hợp với nhu cầu cá nhân. Việc có một chuyên gia đồng hành sẽ giúp bạn cảm thấy an tâm hơn trong quá trình khám phá những khó khăn của bản thân.

Trong quá trình trị liệu, chuyên gia sẽ giúp bạn khám phá các cảm xúc, suy nghĩ và hành động của mình. Liệu pháp tâm lý có thể bao gồm các kỹ năng đối phó để bạn có thể quản lý cảm xúc và áp lực mà không cần đến các hành vi tự hủy hoại. Ví dụ, bạn có thể học cách nhận diện và thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng những suy nghĩ tích cực hơn, giúp cải thiện tâm trạng của bản thân.

Bên cạnh đó, việc học cách sử dụng các kỹ năng đối phó lành mạnh để xử lý căng thẳng là rất quan trọng. Chuyên gia tâm lý có thể giúp bạn phát triển các kỹ năng ứng phó với khó khăn trong cuộc sống một cách hiệu quả hơn. Thiền, hít thở sâu hoặc viết nhật ký cảm xúc có thể mang lại sự bình tĩnh và rõ ràng trong tư duy, giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ một góc độ khác.

Nhóm Hỗ Trợ

Tham gia vào các nhóm hỗ trợ có thể giúp bạn cảm thấy không cô đơn trên hành trình chữa lành. Các nhóm này thường được thành lập bởi những cá nhân đã trải qua những khó khăn tương tự. Việc chia sẻ câu chuyện của mình với những người đồng cảm sẽ tạo ra sự kết nối và cảm giác an toàn.

Bạn sẽ thấy rằng bạn không chỉ có một mình và việc lắng nghe những trải nghiệm của người khác cũng có thể mang lại cho bạn những góc nhìn mới về cách đối mặt với những vấn đề của bản thân. Các nhóm hỗ trợ cũng thường có những hoạt động thú vị và bổ ích giúp cải thiện tâm trạng và xây dựng lòng tự trọng. Tham gia vào những hoạt động nhóm có thể giúp củng cố mối quan hệ xã hội của bạn, điều này rất cần thiết cho quá trình hồi phục.

Chăm Sóc Bản Thân

Cuối cùng, hãy chú ý đến việc chăm sóc sức khỏe bản thân. Thực hiện những thói quen lành mạnh như tập thể dục, ăn uống lành mạnh và duy trì giấc ngủ rất quan trọng để cải thiện sức khỏe tâm lý. Thể dục không chỉ giúp cơ thể khỏe mạnh mà còn giải phóng endorphin – hormone giúp cải thiện tâm trạng. Chế độ ăn uống cân bằng cũng góp phần quan trọng trong việc duy trì sức khỏe não bộ và cảm xúc.

Hơn nữa, việc duy trì giấc ngủ đủ và chất lượng sẽ giúp bạn có sức khỏe tinh thần tốt hơn. Một giấc ngủ ngon sẽ mang lại cho bạn sự tỉnh táo và năng lượng cần thiết để đối phó với những thách thức trong cuộc sống. Hãy cố gắng tạo ra lịch trình nghỉ ngơi hợp lý và tránh xa các yếu tố gây mất ngủ như caffeine và màn hình điện tử trước khi đi ngủ.

>>> Tham khảo: Tìm Hiểu Về Giấc Ngủ: Vì Sao Bạn Bị Tỉnh Vào Ban Đêm?

Hành vi tự hủy hoại không phải là một vấn đề đơn giản và thường là dấu hiệu của sự đau khổ và thách thức nghiêm trọng. Hiểu rõ về hành vi này và nhận biết các dấu hiệu cảnh báo là bước đầu tiên giúp bản thân và người khác tìm kiếm giải pháp. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người xung quanh hoặc các chuyên gia tâm lý. Hãy nhớ rằng, có những cách lành mạnh để đối phó với nỗi đau và tìm lại hạnh phúc cho bản thân. Bạn xứng đáng được sống một cuộc đời trọn vẹn và ý nghĩa, nơi mà sự tự yêu thương và chăm sóc bản thân luôn được đặt lên hàng đầu!

Nếu bạn cảm thấy mình đang có những triệu chứng của hành vi tự hủy hại, hãy tới các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời, hoặc liên hệ Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để được tư vấn cụ thể. Can thiệp sớm là chìa khóa để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Tham khảo:

[1] Van der Kolk, B. A., Perry, J. C., & Herman, J. L. (1991). Childhood origins of self-destructive behavior. American Journal of Psychiatry, 148(12), 1665-1671.

[2] Kerig, P. K. (2017). Self‐destructive behavior. The encyclopedia of juvenile delinquency and justice, 1-5.

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn

Source link

Tổng Hợp Kiến Thức Tâm Lý A-Z

Giải Mã Hành Vi Tự Hủy Hoại: Hiểu Để Chữa Lành