Cha Mẹ Có Con Tự Kỷ Có Thể Gặp Những Vấn Đề Tâm Lý Nào?

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một tình trạng phức tạp ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh, không chỉ tác động đến cá nhân mắc phải mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến gia đình họ, đặc biệt là cha mẹ có con tự kỷ. Việc nuôi dưỡng, hỗ trợ và chăm sóc một đứa trẻ tự kỷ đặt ra nhiều thách thức về tâm lý, cảm xúc và tài chính cho các bậc phụ huynh.

Bài viết này sẽ khám phá những khó khăn và vấn đề tâm lý phổ biến của cha mẹ có con tự kỷ cũng như những yếu tố tác động đến tình trạng này. Đồng thời, bài viết cũng đưa ra các giải pháp hỗ trợ hiệu quả nhằm giúp cha mẹ có con tự kỷ có thể giảm bớt áp lực và nâng cao chất lượng cuộc sống chung với người tự kỷ.

>> Tham khảo: Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Ở Trẻ Em

Những Khó Khăn Tâm Lý Thường Gặp

Căng thẳng mạn tính và kiệt sức

Cha mẹ có con tự kỷ thường xuyên trải qua mức độ căng thẳng cao hơn so với cha mẹ của trẻ bình thường hoặc trẻ có các khuyết tật khác. Mức độ căng thẳng này bắt nguồn từ áp lực trong việc chăm sóc con, lập kế hoạch trị liệu và lo lắng về tương lai của con. Đặc biệt, các bà mẹ thường có xu hướng căng thẳng hơn do phải đảm nhận phần lớn trách nhiệm chăm sóc và hỗ trợ trẻ.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng cha mẹ có con tự kỷ có nguy cơ cao bị kiệt sức về mặt tinh thần, với các triệu chứng tương tự rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), bao gồm mất ngủ, lo lắng thường trực và cảm giác bất lực trước những hành vi khó kiểm soát của con. Những biểu hiện như bùng phát cảm xúc, hành vi tự làm đau hoặc khó khăn trong giao tiếp của trẻ có thể khiến cha mẹ cảm thấy bất lực và kiệt quệ.

>> Tham khảo: Dấu Hiệu Nhận Biết Bạn Đang Kiệt Sức (Burnout)

Một số phụ huynh còn gặp phải tình trạng lo âu quá mức, luôn ở trong trạng thái cảnh giác cao độ vì sợ con mình gặp nguy hiểm hoặc có những hành vi không mong muốn. Điều này ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng tập trung cũng như sức khỏe thể chất của họ. Kiệt sức về mặt tinh thần và thể chất có thể làm suy giảm khả năng chăm sóc con, tạo thành một vòng luẩn quẩn khiến tình trạng trở nên tồi tệ hơn.

Thách thức về mặt cảm xúc và xã hội đối với anh chị em của trẻ tự kỷ

Không chỉ cha mẹ mà anh chị em của trẻ tự kỷ cũng chịu ảnh hưởng lớn về mặt tâm lý. Nhiều trẻ có anh chị em tự kỷ cảm thấy bị bỏ rơi do cha mẹ phải dành quá nhiều thời gian và sự chú ý cho trẻ tự kỷ. Điều này có thể dẫn đến cảm giác ghen tị, buồn bã hoặc thậm chí là tội lỗi.

Ngoài ra, anh chị em của trẻ tự kỷ cũng có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ xã hội bên ngoài vì gánh nặng trách nhiệm gia đình. Một số trẻ cảm thấy xấu hổ hoặc khó giải thích về tình trạng của anh chị em mình với bạn bè, từ đó dẫn đến sự cô lập xã hội.

Không ít trẻ còn gặp áp lực phải trở thành “điểm tựa” cho gia đình, phải trưởng thành sớm hơn tuổi để giúp đỡ cha mẹ trong việc chăm sóc anh chị em tự kỷ. Điều này có thể ảnh hưởng đến tâm lý và sự phát triển cá nhân của trẻ.

Sự cô lập xã hội và kỳ thị

Một trong những vấn đề tâm lý lớn nhất mà các gia đình có con tự kỷ gặp phải đến từ sự cô lập xã hội. Nhiều bậc cha mẹ hạn chế tham gia các hoạt động cộng đồng vì lo sợ ánh nhìn soi mói hoặc sự thiếu hiểu biết từ những người xung quanh về chứng tự kỷ. Họ có thể tránh các buổi họp mặt gia đình, từ chối các cuộc gặp gỡ bạn bè vì lo lắng con mình sẽ có những hành vi không phù hợp.

Ngoài ra, một số nền văn hóa vẫn coi tự kỷ là kết quả của việc nuôi dạy sai cách hoặc liên quan đến những yếu tố tiêu cực khác, dẫn đến việc cha mẹ có con tự kỷ phải chịu áp lực tâm lý nặng nề. Kỳ thị từ xã hội không chỉ đến từ người ngoài mà còn từ chính các thành viên trong gia đình. Không ít cha mẹ có con tự kỷ bị chỉ trích vì cách nuôi dạy con, điều này khiến họ cảm thấy bị cô lập và không nhận được sự hỗ trợ cần thiết.

>> Tham khảo: 8 Quan Niệm Sai Lầm Về Tự Kỷ Mà Bạn Có Thể Gặp Phải

Áp lực tài chính và sự bất ổn nghề nghiệp

Chi phí nuôi dạy một đứa trẻ tự kỷ là rất lớn, bao gồm các liệu pháp trị liệu, chương trình giáo dục đặc biệt và các dịch vụ hỗ trợ khác. Nhiều gia đình rơi vào cảnh khó khăn tài chính khi phải chi trả cho các can thiệp trị liệu mà bảo hiểm không hỗ trợ đầy đủ.

Bên cạnh đó, nhiều bậc phụ huynh — đặc biệt là các bà mẹ — phải giảm giờ làm hoặc nghỉ việc hoàn toàn để có thể dành thời gian chăm sóc con. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập gia đình mà còn làm gia tăng áp lực tâm lý cho cha mẹ. Một số cha mẹ cảm thấy tuyệt vọng vì không thể cân bằng giữa công việc và trách nhiệm chăm sóc con, trong khi đó, sự hỗ trợ từ xã hội và các chính sách vẫn còn hạn chế.

Xung đột trong gia đình và mâu thuẫn vợ chồng

Tỷ lệ ly hôn và mâu thuẫn hôn nhân ở các gia đình có con tự kỷ cao hơn so với các gia đình khác. Những căng thẳng liên quan đến việc chăm sóc con có thể khiến các cặp vợ chồng ít có thời gian dành cho nhau, từ đó làm giảm sự gắn kết và thấu hiểu giữa hai người.

Ngoài ra, sự khác biệt trong cách tiếp cận và quản lý tình trạng của con cũng có thể gây ra mâu thuẫn. Một số phụ huynh muốn tìm kiếm nhiều biện pháp can thiệp, trong khi người kia có thể cảm thấy bất lực hoặc tránh né trách nhiệm, điều này có thể dẫn đến tranh cãi và rạn nứt trong hôn nhân, kéo theo các vấn đề tâm lý khác.

>> Tham khảo: Điều Trị Tâm Lý Gia Đình: Giải Quyết Mâu Thuẫn Và Hàn Gắn

Giải Pháp Hỗ Trợ Cha Mẹ Có Con Tự Kỷ

Tư vấn tâm lý cho cha mẹ có con tự kỷ

Một trong những cách hiệu quả nhất để giúp cha mẹ vượt qua những khó khăn tâm lý là tìm đến sự hỗ trợ của các chuyên gia tâm lý. Các chương trình tư vấn tâm lý cho cha mẹ có con tự kỷ giúp họ hiểu rõ hơn về tình trạng của con, học cách quản lý căng thẳng và cải thiện sức khỏe tinh thần.

Tham gia vào các buổi tư vấn không chỉ giúp cha mẹ có cơ hội bày tỏ cảm xúc của mình mà còn giúp họ tìm ra những phương pháp tiếp cận phù hợp với con mình. Các chuyên gia có thể hướng dẫn cha mẹ cách ứng phó với những tình huống khó khăn, giúp giảm căng thẳng và nâng cao hiệu quả chăm sóc con.

>> Tham khảo: Chương trình hỗ trợ 50% chi phí tham vấn cho gia đình có thành viên tự kỷ.

Tham gia các nhóm hỗ trợ

Các nhóm hỗ trợ dành cho cha mẹ có con tự kỷ là một nguồn động viên quan trọng, giúp cha mẹ chia sẻ kinh nghiệm và nhận được sự đồng cảm từ những người có cùng hoàn cảnh. Khi tham gia các nhóm này, cha mẹ có thể học hỏi từ những gia đình khác, đồng thời cảm thấy mình không đơn độc trong hành trình nuôi dạy con.

Các nhóm hỗ trợ có thể hoạt động trực tiếp tại các trung tâm tư vấn hoặc trực tuyến trên các nền tảng xã hội.

Chăm sóc bản thân

Cha mẹ cần dành thời gian cho bản thân để thư giãn và giảm căng thẳng, chẳng hạn như tập thể dục hoặc tham gia các hoạt động giải trí. Việc chăm sóc bản thân không chỉ giúp cha mẹ có đủ năng lượng để chăm sóc con mà còn cải thiện sức khỏe tinh thần của chính họ.

Việc thiết lập một lịch trình hợp lý, trong đó cha mẹ có thời gian riêng để nghỉ ngơi và làm những điều mình yêu thích, là điều vô cùng quan trọng. Những hoạt động đơn giản như đi dạo, đọc sách, nghe nhạc hay tham gia các lớp yoga cũng có thể giúp cha mẹ có thêm động lực để tiếp tục hành trình nuôi dạy con.

Tìm kiếm hỗ trợ tài chính và dịch vụ xã hội

Các chương trình hỗ trợ tài chính và dịch vụ xã hội có thể giúp giảm bớt gánh nặng kinh tế cho gia đình có con tự kỷ, đồng thời cung cấp những dịch vụ cần thiết cho trẻ. Việc tìm hiểu và tiếp cận các nguồn lực này là bước quan trọng để đảm bảo sự phát triển tốt nhất cho con. Ngoài ra, tìm hiểu các hỗ trợ tài chính cho các dịch vụ tư vấn tâm lý cho cha mẹ có con tự kỷ cũng vô cùng quan trọng.

Xây dựng môi trường sống hỗ trợ cho trẻ tự kỷ

Một môi trường sống phù hợp có thể giúp trẻ tự kỷ phát triển tốt hơn và giảm bớt áp lực cho cha mẹ. Điều này bao gồm việc tạo ra một không gian an toàn, có cấu trúc rõ ràng, giúp trẻ dễ dàng thích nghi với môi trường xung quanh.

Cha mẹ có thể áp dụng các phương pháp như sử dụng hình ảnh trực quan để hướng dẫn trẻ, thiết lập thói quen sinh hoạt cố định và tạo ra không gian yên tĩnh để trẻ có thể tập trung hơn. Hãy tìm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc người can thiệp để áp dụng các phương pháp phù hợp.

Nâng cao nhận thức về tự kỷ trong cộng đồng

Một trong những cách giúp giảm bớt sự kỳ thị và cô lập xã hội là nâng cao nhận thức của cộng đồng về chứng tự kỷ. Cha mẹ có thể tham gia các hoạt động tuyên truyền, chia sẻ câu chuyện của mình hoặc tham gia các chiến dịch vận động để kêu gọi sự hiểu biết và hỗ trợ từ xã hội.

Bằng cách nâng cao nhận thức, cộng đồng có thể trở nên bao dung hơn với những gia đình có trẻ tự kỷ, giúp họ cảm thấy được chấp nhận và có thêm sự hỗ trợ trong cuộc sống hàng ngày.

Kết Luận

Cha mẹ có con tự kỷ phải đối mặt với nhiều thách thức tâm lý, từ căng thẳng, kiệt sức đến cô lập xã hội và áp lực tài chính. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ từ cộng đồng, các chuyên gia tâm lý và các nguồn lực xã hội, họ có thể vượt qua những khó khăn này và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cả gia đình.

Viện Tâm lý Việt – Pháp cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý cho cha mẹ có con tự kỷ với chương trình hỗ trợ 50% chi phí tham vấn. Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập tại ĐÂY.

Tham Khảo

Lainhart, J. E. (1999). Psychiatric problems in individuals with autism, their parents, and siblings. Taylor & Francis. Link

Yirmiya, N., & Shaked, M. (2005). Psychiatric disorders in parents of children with autism: A meta-analysis. Wiley Online Library. Link

Rodrigue, J. R., Morgan, S. B., & Geffken, G. (1990). Families of autistic children: Psychological functioning of mothers. Taylor & Francis. Link

Pozo, P., Sarriá, E., & Brioso, A. (2014). Family quality of life and psychological well‐being in parents of children with autism spectrum disorders. Wiley Online Library. Link

Yorke, I., et al. (2018). The association between emotional and behavioral problems in children with ASD and parental distress. Springer. Link