Khi bước vào giai đoạn xế chiều của cuộc đời, sức khỏe thể chất và tinh thần của mỗi người đều trải qua những biến đổi đáng kể. Một trong những thách thức lớn nhất chính là các rối loạn thoái hóa thần kinh – những căn bệnh âm thầm bào mòn trí nhớ, tư duy và cả khả năng sinh hoạt hàng ngày của người cao tuổi.

Những triệu chứng ban đầu như hay quên, nhầm lẫn hoặc khó khăn trong công việc thường bị xem nhẹ. Nhưng đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của những vấn đề nghiêm trọng hơn.

Vì vậy, hiểu rõ về các rối loạn thoái hóa thần kinh rất quan trọng. Nó giúp chúng ta phát hiện sớm bệnh hoặc vấn đề rối loạn thần kinh. Điều này cũng mang đến cơ hội sớm cho người bệnh và gia đình tìm kiếm sự hỗ trợ và can thiệp kịp thời.

Tổng Quan

Các hội chứng thoái hóa thần kinh là một dạng rối loạn thần kinh nhận thức. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây thoái hoá và sa sút trí tuệ ở người lớn và người cao tuổi. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn tạo ra gánh nặng lớn cho gia đình và xã hội.

Đây là thuật ngữ chung dùng để chỉ một nhóm các bệnh lý chủ yếu tác động đến các tế bào thần kinh trong não, vốn là những “người lính thầm lặng” đảm nhận việc điều khiển mọi hoạt động của cơ thể từ tư duy, cảm xúc đến vận động.

Không giống như các tế bào khác trong cơ thể, tế bào thần kinh không có khả năng tái tạo hoặc tự phục hồi sau tổn thương. Một khi chúng bị tổn thương hoặc chết đi, cơ thể không thể thay thế chúng, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Chính vì thế, các bệnh thoái hóa thần kinh như sa sút trí tuệ thể Parkinson, Alzheimer và Huntington không chỉ là những thách thức về mặt y khoa. Chúng cũng là những hành trình khó khăn cho người bệnh, người già và gia đình của họ.

Đặc biệt, các bệnh thoái hóa thần kinh đều là những bệnh lý không thể chữa trị hoàn toàn và có xu hướng tiến triển nặng hơn theo thời gian. Các triệu chứng thường gặp bao gồm vấn đề vận động (chứng thất điều – ataxia) hoặc suy giảm chức năng tinh thần (chứng sa sút trí tuệ – dementia). Trong đó, sa sút trí tuệ chiếm phần lớn các trường hợp, với bệnh Alzheimer chiếm khoảng 60 – 70% tổng số người mắc.

>>> Tham khảo: Sa Sút Trí Tuệ Ở Người Già – Nhận Biết Và Ảnh Hưởng

Với tỷ lệ dân số già ngày càng tăng, hiểu về các bệnh thoái hóa thần kinh rất quan trọng. Điều này giúp cải thiện chất lượng chăm sóc cho người cao tuổi. Ngoài ra, điều này cũng giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng. Từ đó, chúng ta có thể xây dựng chiến lược phòng ngừa và can thiệp hiệu quả hơn.

Các Loại Rối Loạn Thoái Hóa Thần Kinh

Thế giới của các rối loạn thoái hóa thần kinh rất phức tạp. Mỗi loại bệnh có những đặc điểm và hậu quả riêng. Tuy nhiên, tất cả đều có một điểm chung: chúng âm thầm hủy hoại hệ thần kinh của người gặp phải.

Điều này, nếu không được nhận biết và hỗ trợ kịp thời, sẽ để lại những tổn thương không thể phục hồi. Hãy cùng khám phá những “kẻ thù giấu mặt” này.

Các Bệnh Dẫn Đến Sa Sút Trí Tuệ

Những căn bệnh này tiến công mạnh mẽ vào các vùng khác nhau của não, gây tổn thương nghiêm trọng đến các tế bào thần kinh và dẫn đến sự suy giảm chức năng nhận thức. Tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng, triệu chứng có thể rất đa dạng.

Một số cái tên quen thuộc trong nhóm này bao gồm bệnh Alzheime, sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương, sa sút trí tuệ thể Lewy, bệnh não thoái hóa liên quan đến tuổi tác (LATE)…

>>> Tham khảo: Suy Nhược Thần Kinh (Nervouse Breakdown) Là Gì?

Các Bệnh Mất Myelin

Những căn bệnh này phá hủy lớp vỏ bảo vệ myelin của các dây thần kinh – một lớp “áo giáp” quan trọng giúp tín hiệu thần kinh được truyền đi trơn tru. Khi lớp myelin bị hư hại, dây thần kinh không truyền tín hiệu tốt. Điều này gây ra triệu chứng như yếu cơ và mất cảm giác. Các ví dụ tiêu biểu bao gồm đa xơ cứng (multiple sclerosis – MS) và rối loạn phổ viêm tủy – thần kinh thị giác (neuromyelitis optica spectrum disorder – NMOSD).

Các Bệnh Dạng Parkinson

Nhóm bệnh này tấn công các tế bào thần kinh điều khiển chuyển động. Điều này dẫn đến các rối loạn vận động như run, cứng cơ và mất kiểm soát. Các dạng bệnh phổ biến bao gồm bệnh Parkinson và các dạng bệnh giống Parkinson (thuật ngữ chung cho các tình trạng tương tự Parkinson).

Các Bệnh Tế Bào Thần Kinh Vận Động

Đây là những căn bệnh cướp đi khả năng vận động của con người khi các tế bào thần kinh kiểm soát cơ bắp dần chết đi. Một số bệnh điển hình bao gồm xơ cứng teo cơ bên (amyotrophic lateral sclerosis – ALS, thường được gọi là “bệnh Lou Gehrig”) và liệt trên nhân tiến triển (progressive supranuclear palsy – PSP).

Các Bệnh Prion

Dù hiếm gặp, nhưng các bệnh prion lại cực kỳ nguy hiểm. Những protein sai cấu trúc tấn công não, gây tổn thương nghiêm trọng trong thời gian ngắn. Bệnh Creutzfeldt-Jakob là phổ biến nhất, với phần lớn các trường hợp xảy ra không rõ nguyên nhân. Bệnh cũng có thể do di truyền (thời gian sống sót từ 1 đến 10 năm trong các trường hợp này).

>>> Tham khảo: Neurodivergent Và Neurotypical: Hiểu Về Sự Đa Dạng Thần Kinh

Rối Loạn Thoái Hóa Thần Kinh – Nguyên Nhân Do Đâu?

Hội chứng rối loạn thoái hóa thần kinh không phải lúc nào cũng có một nguyên nhân rõ ràng. Thay vào đó, nghiên cứu cho thấy nhiều yếu tố có thể cùng góp phần gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh. Đôi khi, các chuyên gia không thể tìm ra nguyên nhân cụ thể – điều này có thể gây khó khăn cho người mắc bệnh hoặc người thân của họ.

Cho đến nay, các chuyên gia đã xác định được hàng chục nguyên nhân hoặc yếu tố nguy cơ tiềm năng. Những nguyên nhân này thường rơi vào một số nhóm cụ thể, bao gồm:

Tuổi tác: Tuổi tác được xem là yếu tố quan trọng nhất dẫn đến các bệnh thoái hóa thần kinh. Nguy cơ mắc bệnh tăng dần khi tuổi đời ngày càng cao. Mặc dù có một số trường hợp xuất hiện sớm hơn, nhưng chúng thường hiếm gặp và không phổ biến như ở người cao tuổi.
Yếu tố di truyền: Di truyền đóng vai trò lớn trong nguy cơ mắc các bệnh này. Các đột biến gen có thể được thừa hưởng từ gia đình hoặc xảy ra ngẫu nhiên, làm tăng khả năng phát triển bệnh. Trong một số trường hợp, sự kết hợp giữa nhiều gen cũng có thể góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Ảnh hưởng từ môi trường: Môi trường sống là một trong những yếu tố nguy cơ tiềm năng. Việc tiếp xúc với các chất ô nhiễm, hóa chất, độc tố hoặc một số loại vi khuẩn, virus có thể gây ra tổn thương não bộ. Thậm chí, mức độ tiếp xúc ánh sáng mặt trời và nồng độ vitamin D trong cơ thể cũng liên quan đến nguy cơ mắc bệnh.

>>> Tham khảo: Ô Nhiễm Tiếng Ồn Và Ảnh Hưởng Đối Với Sức Khoẻ Tâm Thần

Tiền sử y tế: Các sự kiện sức khỏe trong quá khứ như chấn thương đầu, ung thư, hoặc nhiễm trùng nặng có thể gây tổn thương lâu dài cho hệ thần kinh. Đây được xem là những yếu tố kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng thoái hóa.
Lối sống và thói quen: Chất lượng thức ăn, chế độ ăn uống, mức độ vận động và việc sử dụng thuốc lá, tiêu thụ rượu bia, hay các thói quen hàng ngày khác đều ảnh hưởng đến sức khỏe thần kinh.

Biến Chứng Nguy Hiểm Của Các Hội Chứng Thoái Hóa Thần Kinh

Các rối loạn thần kinh dạng thoái hoá thần kinh không chỉ gây tổn thương nghiêm trọng đến não bộ và hệ thần kinh mà còn dẫn đến hàng loạt biến chứng ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Khi bệnh tiến triển, các chức năng của vùng não bị tổn thương sẽ giảm dần hoặc mất hẳn. Điều này gây ra nhiều hậu quả nguy hiểm.

Rối loạn vận động là một trong những biến chứng thường gặp của các bệnh thoái hóa thần kinh. Những rối loạn này làm suy giảm sức mạnh, sự linh hoạt và khả năng phối hợp của cơ thể. Khi các khả năng này bị giảm sút, người bệnh sẽ dễ gặp phải các tai nạn, đặc biệt là té ngã.

Điều này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn khiến người bệnh dễ bị gãy xương, đặc biệt ở người lớn tuổi. Việc phục hồi chức năng trở nên khó khăn hơn khi các cơ bắp và khớp xương không còn hoạt động bình thường.

Tê liệt do rối loạn tế bào thần kinh vận động là biến chứng nặng nề hơn, đặc biệt ở những bệnh nhân mắc các bệnh như xơ cứng teo cơ bên (ALS). Cùng với việc mất khả năng vận động, các cơ quan kiểm soát hô hấp cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp như viêm phổi, gây khó thở và làm suy giảm sức khỏe nhanh chóng. Khi tình trạng này diễn tiến nặng, bệnh nhân có thể phải dựa vào các thiết bị hỗ trợ để thở, giảm khả năng sống tự lập.

Sa sút trí tuệ là một biến chứng nguy hiểm khác, ảnh hưởng trực tiếp đến trí nhớ, khả năng phán đoán và khả năng tư duy của người bệnh. Các bệnh như Alzheimer gây ra sự suy giảm nghiêm trọng về mặt tinh thần, khiến bệnh nhân dần mất khả năng tự chăm sóc bản thân.

Khi tình trạng này trở nên nghiêm trọng, người bệnh không thể sống độc lập và cần sự hỗ trợ từ người thân. Các rủi ro về sức khỏe và an toàn, như quên ăn uống, đi lạc hoặc gặp tai nạn tại nhà, là những nguy hiểm thường xuyên đe dọa người bệnh và người thân của họ.

Biến chứng của các hội chứng thoái hóa thần kinh không chỉ là triệu chứng thể chất. Chúng cũng ảnh hưởng lớn đến tâm lý và tinh thần của người bệnh. Chính vì vậy, việc nhận biết và điều trị kịp thời không chỉ giúp làm chậm quá trình thoái hóa mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm thiểu nguy cơ xảy ra những biến chứng đáng tiếc.

Đánh Giá và Chẩn Đoán Các Rối Loạn Thoái Hóa Thần Kinh

Phát hiện sớm các bệnh thoái hóa thần kinh không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Hiện nay, các phương pháp chẩn đoán ngày càng đa dạng và chính xác, giúp các chuyên gia xác định rõ tình trạng bệnh.

Dấu ấn sinh học: Xét nghiệm máu và dịch não tủy đo mức beta-amyloid và protein tau giúp chẩn đoán Alzheimer chính xác.
Đánh giá tâm lý thần kinh: Các bài kiểm tra nhận thức như trí nhớ và khả năng tập trung giúp phát hiện tiền lâm sàng và theo dõi bệnh.

>>> Tham khảo: Kiểm Tra Và Đánh Giá Tâm Lý

Chẩn đoán hình ảnh: MRI và PET giúp phát hiện tổn thương não và giảm thể tích não, nhưng chi phí còn hạn chế.
Kích thích từ xuyên sọ (TMS): Phương pháp này giúp phân biệt các rối loạn như Alzheimer, sa sút trí tuệ Lewy và thùy trán-thái dương.
Điện não (EEG): Dữ liệu EEG có thể tăng độ chính xác trong chẩn đoán, mặc dù hiệu quả còn hạn chế.

Việc kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán sẽ giúp đưa ra kết quả chính xác và toàn diện hơn, hỗ trợ việc điều trị và theo dõi bệnh nhân một cách hiệu quả.

Can Thiệp và Điều Trị

Mặc dù hiện nay chưa có phương pháp chữa trị dứt điểm cho các bệnh thoái hóa thần kinh, nhưng nhiều bệnh vẫn có thể điều trị hoặc quản lý hiệu quả để làm chậm tiến trình của bệnh. Tuỳ vào nguyên nhân và tình trạng bệnh, các phương pháp điều trị có thể khác nhau, bao gồm việc can thiệp trực tiếp để hạn chế các triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tuy nhiên, vì mỗi bệnh nhân có tình trạng sức khỏe và tiền sử bệnh lý riêng, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là vô cùng quan trọng. Bác sĩ sẽ dựa trên tình trạng cụ thể của từng người để đưa ra phương pháp điều trị thích hợp, đồng thời tư vấn về các tác dụng phụ, biến chứng có thể gặp phải và các yếu tố cần chú ý.

>>> Tham khảo: Thế Nào Là Khám Tâm Thần?

Làm Thế Nào Để Phòng Ngừa?

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn các bệnh thoái hóa thần kinh, nhưng vẫn có những cách giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh:

Ăn uống cân bằng: Một chế độ dinh dưỡng lành mạnh giúp bảo vệ sức khỏe não bộ, tránh những tác động tiêu cực từ thực phẩm không lành mạnh có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.
Duy trì cơ thể hoạt động và cân nặng hợp lý: Vận động đều đặn và kiểm soát cân nặng là rất quan trọng, vì vấn đề về huyết áp cao, tiểu đường và các rối loạn chuyển hóa có thể tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa thần kinh.

>>> Tham khảo: Làm Thế Nào Để Quay Trở Lại Với Thói Quen Tập Thể Dục?

Sử dụng trang thiết bị bảo vệ khi cần thiết: Chấn thương đầu có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, vì vậy việc sử dụng mũ bảo hiểm và thiết bị bảo vệ khi tham gia các hoạt động thể thao hay công việc nguy hiểm là vô cùng quan trọng.
Khám sức khỏe định kỳ: Các cuộc kiểm tra sức khỏe thường xuyên sẽ giúp phát hiện sớm bệnh lý, giúp quản lý sức khỏe tốt hơn và tránh được các bệnh lý mãn tính có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa thần kinh.

Mặc dù không thể hoàn toàn loại bỏ nguy cơ mắc bệnh, nhưng việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, chăm sóc sức khỏe định kỳ và giảm thiểu các yếu tố nguy cơ, chúng ta không chỉ bảo vệ sức khỏe não bộ mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho cuộc sống khỏe mạnh, năng động và đầy ý nghĩa.

Nếu bạn cảm thấy người thân có những triệu chứng của rối loạn thần kinh, thoái hoá thần kinh hay sa sút trí tuệ, hãy tới các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Liên hệ Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để được tư vấn cụ thể. Can thiệp sớm là chìa khóa để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Tham khảo:

[1] JPND. (2023a, avril 20). Qu’est-ce que c’est ? – JPND Neurodegenerative Disease Research. JPND Neurodegenerative Disease Research. https://neurodegenerationresearch.eu/fr/quest-ce-quune-maladie-neurodegenerative/

[2] Neurodegenerative diseases. (2024, 19 décembre). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24976-neurodegenerative-diseases

[3] Shusharina, N., Yukhnenko, D., Botman, S., Sapunov, V., Savinov, V., Kamyshov, G., Sayapin, D., & Voznyuk, I. (2023). Modern Methods of Diagnostics and Treatment of Neurodegenerative Diseases and Depression. Diagnostics, 13(3), 573. https://doi.org/10.3390/diagnostics13030573

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn

Source link

Hôn Nhân & Gia Đình

Các Rối Loạn Thoái Hóa Thần Kinh Ở Người Cao Tuổi