Gần đây, làng giải trí chấn động bởi những cáo buộc nhắm vào rapper nổi tiếng Diddy, khiến dư luận sục sôi. Không chỉ tập trung vào những hành vi sai trái bị cáo buộc, vụ việc này còn làm dấy lên vấn đề lớn hơn về cách xã hội phản ứng với những hành vi này – “đổ lỗi cho nạn nhân” – một vấn nạn dai dẳng xuất hiện trong hầu hết các vụ bạo hành và quấy rối.

Đổ Lỗi Cho Nạn Nhân (Victim Blaming) Là Gì?

Đổ lỗi cho nạn nhân (victim blaming) là khi nạn nhân của một vụ án hay tai nạn bị cho rằng chính họ phải chịu trách nhiệm, toàn bộ hoặc một phần, cho những gì đã xảy ra với mình. Hành vi này có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, từ các phản ứng tiêu cực của pháp luật, y tế, và các chuyên gia sức khỏe tâm thần, cho đến những lời chỉ trích từ gia đình, bạn bè, hay truyền thông. Thay vì bảo vệ và ủng hộ nạn nhân, nhiều người lại đổ lỗi cho họ, tin rằng họ “xứng đáng” với những gì đã xảy ra hoặc rằng họ tự tìm kiếm điều đó.

Một số nạn nhân, đặc biệt là phụ nữ hoặc những người thuộc các nhóm yếu thế, thường bị xã hội ít cảm thông hơn. Những phản ứng tiêu cực này thường xuất phát từ sự hiểu lầm, dẫn đến những quan niệm sai lệch như việc nạn nhân có thể đã làm điều gì đó để “kích động” hành vi bạo lực hoặc quấy rối, hoặc rằng họ có lòng tự trọng thấp và đang tự chuốc lấy sự bất hạnh.

>>> Tham khảo: 6 Ví Dụ Điển Hình Về Việc Đổ Lỗi Cho Nạn Nhân (Victim Blaming)

Trong trường hợp của rapper Diddy, những cáo buộc về bạo hành đã khiến dư luận sục sôi. Nhưng thay vì tập trung hoàn toàn vào hành vi sai trái, một phần công chúng lại chỉ trích ngược lại những người đứng ra tố cáo, đặt câu hỏi về động cơ của họ và thậm chí ám chỉ rằng họ có thể “tự gây ra” vấn đề cho mình. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiện tượng đổ lỗi cho nạn nhân, khi sự chú ý của xã hội chuyển từ hành vi của kẻ phạm tội sang trách móc nạn nhân vì những quyết định hoặc hoàn cảnh của họ.

Nguyên Nhân Dẫn Đến Tư Duy “Victim Blaming”

Lỗi Quy Kết Cơ Bản

Một hiện tượng tâm lý góp phần vào xu hướng đổ lỗi cho nạn nhân được gọi là “lỗi quy kết cơ bản”. Đây là một sự thiên vị trong đó chúng ta quy kết hành vi của người khác dựa trên những đặc điểm cá nhân nội tại của họ, mà bỏ qua các yếu tố và biến số bên ngoài cũng có thể đã đóng vai trò quan trọng.

Trong trường hợp của Diddy, nhiều người cho rằng các nạn nhân trong vụ việc đáng lẽ phải có khả năng ngăn chặn những hành động sai trái. Họ có thể bị phán xét rằng “tại sao không phản kháng?” hoặc “tại sao không báo cáo sớm hơn?”. Điều này phản ánh cách mà công chúng dễ dàng quy kết hành vi của nạn nhân là do sự thiếu sáng suốt hoặc yếu đuối cá nhân, mà không nhìn nhận những yếu tố bên ngoài như quyền lực của kẻ gây hại hay tình trạng bị áp bức kéo dài.

Thiên Kiến Hồi Tưởng

Thiên kiến hồi tưởng là một hiện tượng khác góp phần làm gia tăng tư duy “victim blaming”. Khi nhìn lại một sự việc, chúng ta thường tin rằng mình đã có thể dự đoán và ngăn chặn kết quả xảy ra. Điều này khiến mọi người nghĩ rằng nạn nhân đáng lẽ đã có thể “thấy trước được” và “làm tốt hơn” để tránh bị hại.

Trong trường hợp của Diddy, dư luận có thể cho rằng những người bị hại lẽ ra đã có thể nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo từ trước và từ chối tham gia vào mối quan hệ hoặc tình huống nguy hiểm. Tuy nhiên, sự thật là không ai có thể đoán trước được mọi tình huống hoặc kết quả, và việc đổ lỗi cho nạn nhân trong những trường hợp này chỉ khiến họ cảm thấy bị tổn thương thêm.

Quan Niệm Về “Thế Giới Công Bằng”

Nhiều người đổ lỗi cho nạn nhân vì họ muốn tin rằng thế giới này là một nơi công bằng, nơi mọi người luôn nhận được những gì họ xứng đáng. Quan niệm này khiến con người tin rằng nếu điều xấu xảy ra với ai đó, thì đó là vì họ đã làm điều gì đó sai trái, nên họ xứng đáng “bị” như vậy. Đây là một cách để duy trì cảm giác an toàn cho bản thân.

Trong bê bối của Diddy, có thể nhiều người đã nghĩ rằng các nạn nhân phải làm điều gì đó để “dẫn đến” tình huống đó, hoặc họ đã tự mình chọn cách sống “không đứng đắn” dẫn đến hậu quả không mong muốn.

Thiếu Sự Đồng Cảm

Sự thiếu đồng cảm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tư duy đổ lỗi cho nạn nhân. Những người thiếu đồng cảm thường rất dễ chỉ trích và khó cảm thông với nỗi đau của người khác. Họ không đặt mình vào hoàn cảnh của nạn nhân và dễ dàng kết luận rằng người khác “đáng bị” như vậy.

Trong vụ việc của Diddy, sự chỉ trích từ một bộ phận dư luận cho thấy sự thiếu đồng cảm khi nhiều người tập trung vào việc đổ lỗi thay vì lắng nghe và hỗ trợ nạn nhân. Thay vì nhận ra sự tổn thương tinh thần và cảm xúc của nạn nhân, họ lại nhanh chóng đổ lỗi, tạo thêm gánh nặng tinh thần cho người đã trải qua những tổn thương.

Những Trường Hợp Nào Nạn Nhân Có Nguy Cơ Cao Bị Đổ Lỗi?

Bạo Lực Với Phụ Nữ

Trong các vụ bạo lực gia đình, phụ nữ là nhóm dễ bị đổ lỗi nhất. Những câu hỏi như “Tại sao cô ấy không chạy đi?” hoặc “Cô ấy phải làm gì đó thì khiến anh ta tức giận như thế” trở nên phổ biến, khiến cho mọi người mặc nhiên cho rằng người phụ nữ là nguyên nhân gây ra sự bạo hành. Kẻ phạm tội có thể đổ lỗi cho nạn nhân vì tính cách hoặc hành vi “khiêu khích”, từ đó giảm nhẹ trách nhiệm của mình và chuyển hướng sự chỉ trích sang nạn nhân.

Những quan niệm sai lệch này bắt nguồn từ những định kiến xã hội lâu đời, cho rằng phụ nữ trong mối quan hệ bạo hành thường tự chuốc lấy hoặc “thích” bị hành hạ. Hành động đổ lỗi này không chỉ làm cho nạn nhân cảm thấy tội lỗi mà còn giữ chân họ trong các mối quan hệ độc hại.

>>> Tham khảo: [Xu Hướng Ngành Tâm Lý 2024] Nhà Tâm Lý Đấu Tranh Cho Quyền Của Phụ Nữ & Cộng Đồng LGBTQ+

Xâm Hại Tình Dục

Tấn công tình dục là một trong những tình huống điển hình mà nạn nhân bị đổ lỗi. Phụ nữ trưởng thành bị tấn công tình dục thường bị buộc tội vì “khiêu khích”, “quyến rũ” hoặc “tự chuốc lấy”. Trước khi luật bảo vệ nạn nhân hiếp dâm được áp dụng, câu hỏi về trang phục, lối sống và lịch sử tình dục của nạn nhân thường trở thành yếu tố chính trong các phiên tòa thay vì tập trung vào hành vi của kẻ phạm tội. Hình ảnh của người phụ nữ bị biến thành “tội phạm” trong khi kẻ tấn công được coi là người phản ứng lại với những “dấu hiệu gợi cảm” mà nạn nhân gửi đi.

Mặc dù luật pháp đã có những bước tiến trong việc bảo vệ nạn nhân, nhưng những định kiến xã hội vẫn tồn tại. Nạn nhân bị tấn công bởi người quen biết thường bị đổ lỗi nhiều hơn so với khi bị tấn công bởi người lạ, vì quan niệm sai lầm rằng tấn công tình dục chỉ xảy ra giữa những người không quen biết.

Mại Dâm

Những người làm việc trong ngành mại dâm là một nhóm khác có nguy cơ cao bị đổ lỗi. Quan niệm xã hội cho rằng những người làm công việc này là “đồ bỏ đi” hoặc “không đáng được coi trọng” khiến họ dễ dàng trở thành đối tượng bị chỉ trích khi gặp phải bạo lực. Khi một người làm việc trong ngành mại dâm bị tấn công hoặc thậm chí bị giết, xã hội thường có xu hướng coi đó là điều hiển nhiên vì “họ chọn cuộc sống nguy hiểm.”

Thay vì nhìn nhận họ như những người dễ bị tổn thương, xã hội đổ lỗi cho họ vì đã chọn một lối sống “không lành mạnh”. Điều này không chỉ gây tổn thương tâm lý cho nạn nhân mà còn ảnh hưởng đến gia đình của họ, khi cha mẹ và người thân của những người này bị xã hội chê trách.

Giết Người

Nạn nhân của các vụ giết người cũng thường phải đối mặt với hiện tượng bị đổ lỗi. Bạn bè, gia đình hoặc xã hội có thể đưa ra những câu hỏi như “Anh ta ở đó làm gì?” hoặc “Cô ấy có mối quan hệ gì với kẻ giết người?”. Những câu hỏi này đặt nạn nhân vào thế bị nghi ngờ, làm giảm giá trị của nạn nhân trong mắt công chúng. Họ bị coi là những người đã “ở nhầm chỗ” hoặc có liên quan đến những mối quan hệ nguy hiểm, khiến cho sự vô tội của họ bị phủ nhận.

Victim Blaming Và Những Hệ Quả Khó Lường

Một trong những hậu quả lớn nhất của victim blaming là làm gia tăng sự kỳ thị, xấu hổ và tự trách bản thân của nạn nhân. Khi nạn nhân bị đổ lỗi, họ dễ dàng rơi vào trạng thái tự nghi ngờ và cảm thấy mình có trách nhiệm với những gì đã xảy ra, mặc dù điều này hoàn toàn không đúng. Điều này làm cho họ dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, lo âu, và thậm chí là rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD).

Victim blaming còn khiến cho nạn nhân khó tìm kiếm sự giúp đỡ. Nhiều nạn nhân sau các vụ tấn công hay lạm dụng thường chọn im lặng vì sợ bị đổ lỗi. Thay vì nhận được sự đồng cảm và hỗ trợ từ xã hội, họ bị quay lưng và buộc phải đối mặt với nỗi đau một mình. Điều này không chỉ làm tổn thương tâm lý nạn nhân mà còn làm tăng nguy cơ tiếp tục bị lạm dụng trong tương lai. Khi nạn nhân không còn tin vào hệ thống pháp luật hay sự giúp đỡ từ cộng đồng, họ thường từ chối báo cáo tội phạm hoặc tìm kiếm công lý.

Ngoài ra, victim blaming có thể tạo ra một văn hóa chấp nhận tội ác. Khi xã hội đặt trách nhiệm lên vai nạn nhân thay vì trừng phạt kẻ phạm tội, nó tạo ra một môi trường dung túng cho hành vi sai trái. Những kẻ tấn công có thể thoát khỏi trách nhiệm hoặc nhận hình phạt nhẹ, khiến tội ác tiếp tục tái diễn.

Trong vụ bê bối của rapper Diddy, thay vì đặt trọng tâm vào hành vi sai trái của người phạm tội, một phần dư luận lại quay sang đổ lỗi cho nạn nhân, ám chỉ rằng họ “tự chuốc lấy” hoặc có động cơ khác khi tố cáo. Nạn nhân bị công kích bởi những câu hỏi như: “Tại sao họ không lên tiếng sớm hơn?” hoặc “Họ có mục đích gì khi phanh phui vụ việc bây giờ?”. Những câu hỏi như vậy không chỉ làm suy yếu sự thật mà còn tước đi quyền được bảo vệ của nạn nhân. Nó làm giảm khả năng của những nạn nhân khác trong việc dám lên tiếng, lo ngại rằng họ cũng sẽ bị đổ lỗi thay vì được lắng nghe. Victim blaming không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân nạn nhân, mà còn gửi đi một thông điệp nguy hiểm đến toàn xã hội. Nó khuyến khích sự im lặng và sự đồng lõa, và gây tổn hại đến nỗ lực xây dựng một xã hội công bằng và bảo vệ quyền con người.

Làm Thế Nào Để Tránh Được Tình Trạng Đổ Lỗi Cho Nạn Nhân?

Đổ lỗi cho nạn nhân là một vấn đề nghiêm trọng trong xã hội, không chỉ làm gia tăng cảm giác tội lỗi và xấu hổ của nạn nhân mà còn cản trở họ tìm kiếm sự giúp đỡ. Vì vậy, việc nhận thức và ngăn chặn tình trạng này là vô cùng cần thiết. Để tránh tình trạng này, bạn có thể thực hiện những cách sau:

1. Lắng nghe không phán xét: Lắng nghe trải nghiệm của người khác mà không đánh giá giúp nạn nhân cảm thấy được chấp nhận và hỗ trợ.

2. Công nhận trải nghiệm: Ghi nhận và tôn trọng những gì nạn nhân đã trải qua, cho họ biết bạn đang lắng nghe và hiểu.

3. Phản biện các quan điểm đổ lỗi: Khi nghe người khác đổ lỗi, hãy phản biện lại quan điểm đó để bảo vệ nạn nhân và nâng cao nhận thức cộng đồng.

4. Nhắc nhở rằng không phải lỗi của họ: Nhắc nạn nhân rằng những gì xảy ra không phải là lỗi của họ, giúp họ cảm thấy an tâm hơn.

5. Tập trung vào kẻ phạm tội: Hướng sự chú ý về phía kẻ phạm tội và yêu cầu họ chịu trách nhiệm cho hành động của mình.

6. Nhận thức về phân biệt đối xử: Xem xét cách đổ lỗi cho nạn nhân góp phần vào sự phân biệt đối xử dựa trên giới tính, chủng tộc, và định hướng tình dục.

Điều quan trọng là chúng ta cần nhận thức rõ rằng việc đổ lỗi cho nạn nhân không chỉ làm tổn thương những người đã trải qua bạo lực mà còn tạo ra một môi trường không an toàn cho mọi người. Chúng ta cần đồng lòng chống lại tư duy đổ lỗi, thay vào đó là sự thấu hiểu, đồng cảm và trách nhiệm. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một xã hội mà ở đó, mọi người đều được tôn trọng và bảo vệ.

Nếu bạn cảm thấy mình đang không ổn với những trải nghiệm trong quá khứ, hãy tới các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời, hoặc liên hệ Viện Tâm lý Việt – Pháp qua Hotline: 0977.729.396 để được tư vấn cụ thể. Can thiệp sớm là chìa khóa để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Tham khảo:

[1] Victim Blaming. https://crcvc.ca/docs/victim_blaming.pdf

[2] Why Do People Blame the Victim?. https://www.verywellmind.com/why-do-people-blame-the-victim-2795911

—————————–

Viện Tâm lý Việt – Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Toà Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn

Source link

Tổng Hợp Kiến Thức Tâm Lý A-Z

Bê Bối Của Rapper Diddy Và Câu Chuyện Về Tư Duy Đổ Lỗi Cho Nạn Nhân