Bài Viết Đạt Giải Nhất – Cuộc Thi Viết Cho Người Tự Kỷ

Bài viết của bạn Phạm Phương Anh. Sinh viên Chuyên ngành Tâm lý hoc, Trường Đại học Thủ Đô Hà Nội

“Bạn đã từng bắt gặp những người có hành vi khác biệt chưa? Những hành vi đó có thể là việc liên tục lặp đi lặp lại một hành động nhất định nào đó theo một khuôn mẫu rõ ràng không xác định trong không gian nhất định. Chẳng hạn, như liên tục la hét thậm chí là đập phá khi đến nơi đông người, những nơi xa lạ, hay liên tục lẩm bẩm một hay nhiều từ như: “sh”, “hm”, “xì”… Họ cũng có thể, có những hành vi né tránh những giao tiếp cử chỉ, ánh mắt, những hành vi phi ngôn ngữ… Họ có thể là một người tự kỷ. Vậy tự kỷ là gì? Tự kỷ có tên đầy đủ hơn là rối loạn phổ tự kỷ ( Autism Spectrum Disorder- ASD) là một dạng rối loạn thần kinh, nó làm ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp xã hội, khả năng nhận thức, khả năng ngôn ngữ và có thể gây chậm phát triển trí tuệ.

Hiện nay vẫn còn tồn tại rất nhiều hiểu nhầm tai hại về người tự kỷ. Sau đây tôi xin chia sẻ năm hiểu nhầm phổ biến về người tự kỷ: 

Đầu tiên sự nhầm lẫn tai hại khi ”gán mác tự kỷ” cho những người hướng nội hay những người có hành vi khác biệt, những hành vi khác biệt mà người ta không hiểu được thì thường bị gán là tự kỷ như ngồi một mình, không nói chuyện với ai, có những hành vi dễ gây hiểu nhầm. Tuy nhiên, họ có thể là người hướng nội, hay mắc chứng sợ xã hội.  Nguyên dân cho hiểu lầm là sự thiếu hiểu biết về hội chứng tự kỷ và có những hành vi trêu đùa nó khi chưa không hiểu rõ về nó, tạo ra nhiều lầm tưởng sai lệch về rối loạn phổ tự kỷ. 

Hai là, tự kỷ không phải căn bệnh truyền nhiễm, nhiều cha mẹ phụ huynh không hiểu rõ về rối loạn phổ tự kỷ cho nên sinh ra tâm lý sợ hãi, kỳ thị hội chứng này và cho rằng chơi với người tự kỷ sẽ bị mắc tự kỷ. 

Thứ ba, tự kỷ không phải là thiểu năng trí tuệ mà tự kỷ là một rối loạn về khả năng giao tiếp, nguyên nhân là do người tự kỷ rất khó để đo lường trí thông minh bằng các bài kiểm tra IQ tiêu chuẩn, đặc biệt là đối với những người không nói được. Gần đây, có một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng chỉ có khoảng 31% người tự kỷ bị thiểu năng trí tuệ; số còn lại ở mức bình thường hoặc trên mức bình thường.

Hiểu lầm thứ tư là người tự kỷ không biết yêu thương, liên tục đòi hỏi và la hét hay có những hành vi kỳ cục khác nữa. Điều này là không đúng, vì người tự kỷ thường mắc một hay nhiều loại rối loạn xử lý cảm giác khiến cho họ bị quá tải thông tin, họ luôn sống trong căng thẳng. Một người tự kỷ mắc rối loạn xử lý cảm giác thì khi đến những nơi đông người, các trung tâm thương mại sẽ khiến họ bị quá tải. Âm thanh ấy được miêu tả rất khó chịu như tiếng dĩa cào bảng, những tiếng ông ông dày đặc hay những tiếng thì thào liên tục. Và khi đó họ sẽ thực hiện một số hành vi nào đó để giúp cho họ chuyển hướng sự chú ý khỏi sự quá tải âm thanh và chúng được gọi là STIM. STIM là những hành động lặp đi lặp lại, giúp cho người tự kỷ có cảm giác an toàn hơn, đồng thời giúp họ chuyển hướng sự chú ý khỏi những tác nhân bên ngoài. 

Và hiểu lầm cuối cùng là tự kỷ không thể chẩn đoán sớm. Điều này là không đúng vì tự kỷ nên được chẩn đoán sớm và can thiệp trước trước 2 tuổi (thời điểm vàng). Nguyên nhân cho sự hiểu lầm này là do sự đa dạng của tự kỷ, các biểu hiện của tự kỷ rất đa dạng, thay đổi theo lứa tuổi và khác nhau ở từng trẻ. Dấu hiệu nhận biết rối loạn này cũng dễ nhầm với các bệnh lý khác như chậm nói, khó đọc, tăng động giảm chú ý… 

Qua những hiểu lầm trên, ta có thể nhận thấy rằng việc thiếu hiểu biết về rối loạn phổ tự kỷ đã gây ra nhiều tai hại và ảnh hưởng rất lớn đến với người tự kỷ. Nó có thể làm cản trở và thậm chí khiến cho người tự kỷ không thể hòa nhập được với cộng đồng. Một rối loạn chẳng ai muốn có, đáng ra được quan tâm và bảo vệ lại bị đem ra là trò đùa và bị gán mác cho người khác mà chính những người gán mác ấy cũng không hiểu rõ về tự kỷ tạo ra những quan niệm sai lầm. Song song với đó, những hiểm lầm đã- đang tạo ra một bức tường ngăn cách con người với nhau, giữa người tự kỷ với những người bình thường khác. Chúng tạo nên cách nhìn nhận phiến diện về rối loạn phổ tự kỷ, về những người tự kỷ. Họ, những con người ấy xứng đáng nhận được sự thấu hiểu, cảm thông từ xã hội chứ không nên bị kỳ thị. 

Vậy làm sao để giúp cho người tự kỷ có thể hòa nhập với cộng đồng? Để người tự kỷ có thể hòa nhập vào cộng đồng một cách trọn vẹn, xã hội cần chung tay xây dựng một môi trường toàn diện và thấu hiểu. Trước hết, cần nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua các chiến dịch truyền thông, giáo dục trong trường học và đào tạo chuyên môn là vô cùng quan trọng, giúp xóa bỏ định kiến và tạo nền tảng kiến thức vững chắc về tự kỷ. Song song đó, việc thiết lập các trung tâm hỗ trợ, phát triển chương trình can thiệp sớm và tạo môi trường làm việc, không gian công cộng thân thiện sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người tự kỷ phát triển. Đồng thời, việc khuyến khích họ tham gia các hoạt động xã hội, hỗ trợ phát triển kỹ năng và tạo diễn đàn chia sẻ sẽ giúp những con người ấy tăng cường sự tự tin và khả năng giao tiếp. Cuối cùng, nhà nước cũng cần thiết lập các chính sách và pháp luật bảo vệ quyền lợi, tăng cường sự đầu tư cho dịch vụ hỗ trợ và thúc đẩy nghiên cứu về tự kỷ sẽ tạo ra một hệ thống đồng bộ, đảm bảo sự hòa nhập bền vững cho người tự kỷ. Và việc đó không phải của riêng ai, hay chỉ của các tổ chức cộng đồng, nhà nước mà chúng ta cần chung tay xây dựng một xã hội văn minh, một cộng đồng lành mạnh hỗ trợ lẫn nhau hỗ trợ người tự kỷ nói riêng và hỗ trợ mọi người dù ở bất kì tầng lớp nào, dù họ có mắc rối loạn hay căn bệnh nào nói chung. 

Để minh hoạ rõ hơn vai trò hoà nhập của xã hội và mỗi cá nhân trong việc hoà nhập người tự kỷ thì tôi xin phép kể cho các bạn một mẩu chuyện nhỏ mà tôi từng được nghe về sự hoà nhập. Tôi từng nghe kể về một câu chuyện nhỏ, câu chuyện ấy kể về một vương quốc nọ có một vị hoàng tử đang bình thường bỗng muốn trở thành một chú gà Tây. Cậu ta đã cởi bỏ hết quần áo, chui xuống gầm giường và ở đó ngày này qua ngày khác, thức ăn của cậu là những hạt cơm rơi xuống đất. Và tất cả các thầy thuốc giỏi nhất ở khắp vương quốc đã được triệu kiến nhưng chẳng ai có thể giúp cho vị hoàng tử đó trở lại bình thường được. Rồi cho đến một ngày, có một người đàn ông lạ đến hoàng cung và xin được chữa cho vị hoàng tử ấy. Khác với những thầy thuốc giỏi kia thất bại trong việc đưa hoàng tử ấy trở lại thì người đàn ông lạ ấy lại thành công. Tại sao ông ấy lại thành công? Bởi vì ông đã đã hoà nhập, ông ấy đã buông bỏ những định kiến của mình về hoàng tử. Ông ấy đã hoà nhập, làm theo những gì hoàng tử ấy làm, cũng cởi quần áo, cũng chui xuống giường, cũng ăn những hạt cơm rơi vãi và dần dần hoàng tử thấy ông ấy “giống mình”, bắt đầu trò chuyện với ông ấy. Người đàn ông ấy cũng không vội vã bắt hoàng tử phải trở lại nhưng trước mà từng bước hướng hoàng tử bằng những câu hỏi, những gợi ý vu vơ như: tôi lạnh quá, sao tôi không thử mặc áo… 

Hoà nhập không nhất thiết phải làm theo những gì mà mà người tự kỷ làm nhưng hoà nhập chính là sự thấu hiểu, là cái sự từ từ kiên nhẫn hỗ trợ, hướng dẫn họ hoà nhập với cộng đồng. Hỗ trợ họ hướng đến cái đơn giản nhất chính là tự vệ sinh cá nhân, tự mình làm và tự nuôi sống chính mình. 

Như vậy, vai trò của xã hội đến sự hoà nhập của người tự kỷ là rất quan trọng. Xã hội như một sợi dây kết nối cộng đồng, nơi mà các cá nhân được kết nối và thấu hiểu lẫn nhau. Nếu sợi dây ấy lỏng lẻo, và nếu mối quan hệ giữa người tự kỷ và cộng đồng chưa được gắn kết với nhau thì ta cần xem lại sợi dây kết nối ấy xem lại vai trò của xã hội mà tìm ra những thiếu sót từ đó bổ sung, hoàn thiện. Để làm được điều đó thì xã hội cần  đẩy mạnh nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua các chiến dịch truyền thông, giáo dục trong trường học và đào tạo chuyên môn. Song song với nói là xây dựng những chính sách, pháp luật để bảo vệ quyền lợi của người tự kỷ, tăng cường sự đầu tư cho dịch vụ hỗ trợ và thúc đẩy nghiên cứu về tự kỷ sẽ tạo ra một hệ thống đồng bộ, đảm bảo sự hòa nhập bền vững cho người tự kỷ.”

(