Bài Viết Đạt Giải Ba – Cuộc Thi Viết Cho Người Tự Kỷ

Bài viết của bạn Trần Thị Tuyết. Học viên cao học chuyên ngành Tâm Lý Học. Đại học Sư Phạm, Đại học Đà Nẵng

“Viết cho một thế giới – ngôi nhà chung của sự đa dạng thần kinh

Bài viết thể hiện góc nhìn cá nhân từ một người quan tâm đến “tự kỷ”. Tác giả không phải chuyên gia trong lĩnh vực. Bạn đọc cân nhắc tham khảo.

Trong thế giới chúng ta, “người không tự kỷ” chiếm đa số và “người tự kỷ” chiếm thiểu số. Vì vậy, cuộc sống được thiết kế theo những tiêu chuẩn của “người không tự kỷ”, và “người tự kỷ” gặp khó khăn trong việc hoà nhập vào cuộc sống đó là một điều dễ hiểu. Với tôi, “người tự kỷ” không “bị bệnh”, không “bất thường”, họ chỉ đơn giản là những cá thể khác biệt với cách vận hành não bộ khác với đa số những người khác. Vậy nên, “người tự kỷ” nhận thức về cuộc sống, có cách bày tỏ cảm xúc và sự thể hiện hành vi khác với “người không tự kỷ”. Từ đó, xã hội nhìn chung có những hiểu lầm nhất định về “người tự kỷ”.

Việc khó hoà nhập trong cộng đồng có thể là một trong những khó khăn lớn của “người tự kỷ”. Trong một tập thể như một gia đình, lớp học, tổ chức hay nơi làm việc, vì sự khác biệt của mình, “người tự kỷ” thường không được đón nhận, bị “tẩy chay”, bị “cô lập”. Cảm giác lạc loài, “có gì đó không ổn với mình” có thể đi theo “người tự kỷ” trong suốt những tháng năm trong đời từ thời thơ ấu đến lúc trưởng thành. Áp lực phải hoà nhập cộng đồng khiến nhiều “người tự kỷ” rơi vào tình trạng bị quá tải cảm xúc, che giấu những khuynh hướng tự kỷ của mình – một phần làm nên con người thật của họ. Xã hội giúp “người tự kỷ” hoà nhập là một điều tốt, nhưng đừng để sự hòa nhập xã hội trở thành một áp lực mới của “người tự kỷ”. “Người tự kỷ” đã chịu nhiều kỳ thị, thiệt thòi vì cảm giác “mình là sản phẩm lỗi”.

Tôi mong rằng xã hội sẽ ngày càng có ánh nhìn cảm thông, thấu hiểu hơn đối với “người tự kỷ”. Hãy tạo cơ hội để phát hiện sớm, hỗ trợ “người tự kỷ” trong cuộc sống và công việc, mà đồng thời tôn trọng phẩm giá của “người tự kỷ”, không đặt “người tự kỷ” lên bàn cân để so sánh với “người không tự kỷ”. Có thể “người tự kỷ” gặp phải nhiều khó khăn hơn khi sống trong một thế giới không được thiết kế để phù hợp với những đặc tính riêng của mình, nhưng họ có đầy đủ quyền được tôn trọng và đối xử bình đẳng như tất cả những “người không tự kỷ” khác. Mỗi một “người tự kỷ” là một chỉnh thể độc đáo, đặc biệt, tuyệt vời như bất kỳ “người không tự kỷ” nào. Là một “người tự kỷ” là một điều đáng tự hào như bất kỳ một sinh mệnh diệu kỳ nào trong cuộc sống, chứ không phải là một “sản phẩm lỗi”.

Tôi có duyên với “người tự kỷ” vì tôi nhận thấy mình là một người nhạy cảm cao. Tôi hiểu được một số đặc tính và cảm giác của “người tự kỷ”. Các giác quan của “người tự kỷ” thường bị choáng ngợp trong cuộc sống của chúng ta với quá nhiều ánh sáng, âm thanh, hình ảnh, sắc màu…Đôi lúc, tôi cũng hoài nghi rằng liệu mình có phải là “người tự kỷ” không vì chính bản thân tôi cũng từng trải qua những sự khó hoà nhập trong tập thể và cảm giác mình lạc loài, khác biệt. Trong tương lai, khi có cơ hội làm việc đầy đủ hơn với các chuyên gia, nếu tôi là “người tự kỷ”, tôi thật sự trân trọng và tự hào về bản thân mình như vốn là. 

Tôi muốn cống hiến cho một thế giới, nơi có sự tôn trọng đối với sự đa dạng thần kinh. Chúng ta chỉ định danh “người tự kỷ” để dễ dàng hỗ trợ và đồng hành, chứ không phải để kỳ thị và xa lánh. Đồng thời, “người tự kỷ” khi được tôn trọng, tạo điều kiện để sống đúng với bản thể chân thật của mình, họ cũng sẽ phát huy khả năng, sở trường của bản thân để đóng góp lại cho xã hội. 

Với tôi, một thế giới toàn vẹn là khi có nhiều đa dạng như sự đa dạng màu da với “người da trắng”, “người da vàng”, “người da đen”…, sự đa dạng nhóm dân tộc như “người Kinh”, “người Bana”, “người Ê-đê”…, cũng như sự đa dạng thần kinh với “người tự kỷ” và “người không tự kỷ” …

Từ sự tôn trọng vẻ đẹp khác biệt của “người tự kỷ”, xã hội chúng ta có thể tạo dựng những không gian thân thiện với “người tự kỷ” tại nơi sinh sống, học tập, làm việc và cộng đồng. Tại nơi sinh sống, “người tự kỷ” có không gian riêng để điều hoà cảm xúc, thư giãn, nghỉ ngơi trong sự yên tĩnh để sạc pin cho năng lượng của mình. Tại nơi học tập, “người tự kỷ” được học theo tốc độ riêng, cách thức riêng, sở thích, sở trường riêng phù hợp với mình. Tại nơi làm việc, “người tự kỷ” có không gian làm việc riêng phù hợp để tránh những tác nhân xao nhãng, dễ bị quá tải bởi nhiều thông tin, cảm xúc như tiếng ồn, hình ảnh, ánh sáng, tương tác…Những công trình nơi công cộng được xây dựng phù hợp với “người tự kỷ” như siêu thị mini với số lượng mặt hàng vừa phải, đường phố đi bộ dành cho “người tự kỷ” với nhiều không gian xanh và ít tiếng ồn, đèn điện…

“Trẻ tự kỷ” được phát hiện sớm để bản thân các em thấu hiểu những đặc điểm riêng biệt của mình; từ đó, các em được nuôi dưỡng và phát triển phù hợp với những đặc tính của mình. Nhờ vậy, các em sẽ không trải qua quá nhiều những khổ sở, khó khăn khi sinh sống, học tập trong những môi trường, hoàn cảnh không phù hợp, chịu nhiều hiểu lầm từ người khác và sự tự chỉ trích bản thân vì “cảm giác mình bất ổn”.

“Người tự kỷ” được đón nhận khi giao tiếp xã hội phù hợp với những đặc tính riêng, sự nhạy cảm của mình như tham gia các hoạt động xã hội trong thời lượng vừa phải với năng lượng của mình, không nhất thiết phải giao tiếp bằng mắt, tự do thể hiện các hành vi tự kích thích (stimming) để điều hoà cảm xúc, có thể từ chối tham gia nếu không thấy thoải mái…

“Người tự kỷ” được tôn trọng quyền tự quyết như có thể lựa chọn nhận sự hỗ trợ hay không, sự hỗ trợ nào là phù hợp với mình, sống độc lập theo cách của mình, được học tập, làm việc theo tốc độ riêng, phù hợp với đặc tính của mình. “Người tự kỷ” được tạo điều kiện để chia sẻ về hành trình của bản thân, về những khó khăn trong cảm xúc, hoà nhập, thích nghi cuộc sống và quan trọng nhất là vượt qua sự kỳ thị của cộng đồng và sự tự kỳ thị của chính bản thân mình.

“Người tự kỷ” là những chỉnh thể hoàn thiện, tuyệt vời như vốn là. Xã hội chúng ta hãy cùng đồng hành, hỗ trợ “người tự kỷ” trên tinh thần tôn trọng vẻ đẹp của sự khác biệt. “Người tự kỷ” không phải là “sản phẩm lỗi”. “Người tự kỷ” là món quà của “sự độc đáo”.”